11,477
עריכות
שיחת תרומה תשנ"ב - מוגה: הבדלים בין גרסאות בדף
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
אין תקציר עריכה
(יצירת דף חדש) |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 32: | שורה 32: | ||
נוסף אויף דער שאלה בכלל, אַז די דברים האָבן געדאַרפט שטיין אין אַ סדר מן הקל אל הכבד, לא זו אף זו<ref>ראה דברי שאול עה"ת כאן.</ref> – וואָלט אַזוי געפּאַסט לכאורה נאָך מער בנדו"ד: וויבאַלד אַז דאָ רעדט זיך וועגן נדבת המשכן – וואָס איז אַ חיוב אויף '''אַלע''' אידן כל אחד לפי נדבת לבו ("ויקחו לי תרומה מאת כל איש אשר ידבנו לבו גו'"<ref name=":1" />), און בפשטות זיינען באַ אידן דאַן געווען חילוקים צווישן דל ועשיר<ref>כמפורש בר"פ תשא בהציווי דתרומת שקלים (שנאמר ביחד עם הציווי (בר"פ תרומה) "ויקחו לי תרומה גו'", "ג' תרומות נאמרו כאן כו'" (פרש"י שם, ב)) – "העשיר לא ירבה והדל לא ימעיט". וראה גם כלי יקר פרשתנו כה, ג, שבתרומת המשכן לא היו כולם שוים בה כי אם איש לפי עשרו.{{ש}}ולהעיר ממכילתא ופרש"י עה"פ '''בר"פ משפטים''' "כי תקנה עבד עברי" – "מיד ב"ד שמכרוהו בגנבתו כמו שנאמר אם '''אין לו''' ונמכר בגניבתו". אבל ראה לקו"ש חט"ז ע' 253.</ref>, און אין נדבת המשכן "לא היתה יד כולם שוה בה"<ref>פרש"י תשא ל, טו.</ref> – וואָלט דאָך לכאורה געפּאַסט צו אָנהויבן מיט די דברים – כסף אָדער נחושת – וואָס זיינען '''מערער''' מצוי ביי '''אַלע''' אידן, זאַכן אין וועלכע זיי גלייכן זיך מערער אויס, און דערנאָך רעכענען זהב וואָס איז שייך מער צו די רייכערע אידן. | נוסף אויף דער שאלה בכלל, אַז די דברים האָבן געדאַרפט שטיין אין אַ סדר מן הקל אל הכבד, לא זו אף זו<ref>ראה דברי שאול עה"ת כאן.</ref> – וואָלט אַזוי געפּאַסט לכאורה נאָך מער בנדו"ד: וויבאַלד אַז דאָ רעדט זיך וועגן נדבת המשכן – וואָס איז אַ חיוב אויף '''אַלע''' אידן כל אחד לפי נדבת לבו ("ויקחו לי תרומה מאת כל איש אשר ידבנו לבו גו'"<ref name=":1" />), און בפשטות זיינען באַ אידן דאַן געווען חילוקים צווישן דל ועשיר<ref>כמפורש בר"פ תשא בהציווי דתרומת שקלים (שנאמר ביחד עם הציווי (בר"פ תרומה) "ויקחו לי תרומה גו'", "ג' תרומות נאמרו כאן כו'" (פרש"י שם, ב)) – "העשיר לא ירבה והדל לא ימעיט". וראה גם כלי יקר פרשתנו כה, ג, שבתרומת המשכן לא היו כולם שוים בה כי אם איש לפי עשרו.{{ש}}ולהעיר ממכילתא ופרש"י עה"פ '''בר"פ משפטים''' "כי תקנה עבד עברי" – "מיד ב"ד שמכרוהו בגנבתו כמו שנאמר אם '''אין לו''' ונמכר בגניבתו". אבל ראה לקו"ש חט"ז ע' 253.</ref>, און אין נדבת המשכן "לא היתה יד כולם שוה בה"<ref>פרש"י תשא ל, טו.</ref> – וואָלט דאָך לכאורה געפּאַסט צו אָנהויבן מיט די דברים – כסף אָדער נחושת – וואָס זיינען '''מערער''' מצוי ביי '''אַלע''' אידן, זאַכן אין וועלכע זיי גלייכן זיך מערער אויס, און דערנאָך רעכענען זהב וואָס איז שייך מער צו די רייכערע אידן. | ||
ע"ד ווי מ'זעט אין דעם סדר הנדבות שלאחרי זה – אַז אַלע ענינים (מלבד זהב בתחלה) זיינען בהתאם צו דעם מצב פון די מנדבים: פריער קומט זהב כסף ונחושת, וואָס די אַלע דריי זיינען געווען באַ (רוב<ref>ראה ראב"ע שם: "ברוב הקהל נמצא".</ref>) אידן, און אַלע אידן ("כל איש") האָבן דערפון מנדב געווען אין משכן. דערנאָך קומען "תכלת וארגמן ותולעת שני ושש ועזים ועורות אלים מאדמים ועורות תחשים"<ref>פרשתנו שם, ד.</ref> – וואָס אויף דעם שטייט<ref>ויקהל לה, כג.</ref> נאָר אַז "כל איש אשר נמצא אתו תכלת . . הביאו" – "כי לא נמצאו מאלה רק למקצתם""<ref>רמב"ן עה"פ שם, כב.</ref>. דערנאָך<ref>פרשתנו שם, ה.</ref> – "עצי שטים" „(כל אשר נמצא אתו)" – "כי היו יותר מעטים שבידם עצי שטים"<ref>רמב"ן ויקהל שם.</ref>. און די לעצטע זאַכן – "שמן למאור וגו'", און "אבני שוהם ואבני מילואים"<ref>פרשתנו שם, ו־ז.</ref> – וואָס נאָר "הנשיאים הביאו"<ref>ויקהל שם, כז.</ref> (ווייל דאָס איז ניט געווען באַ די אַנדערע אידן). [ובפרט לויטן פירוש<ref>תנחומא, ת"י ותיב"ע עה"פ.</ref> אין "והנשיאים הביאו את אבני שוהם" – עננים הביאום]. | ע"ד ווי מ'זעט אין דעם סדר הנדבות שלאחרי זה – אַז אַלע ענינים (מלבד זהב בתחלה) זיינען בהתאם צו דעם מצב פון די מנדבים: פריער קומט זהב כסף ונחושת, וואָס די אַלע דריי זיינען געווען באַ (רוב<ref>ראה ראב"ע שם: "ברוב הקהל נמצא".</ref>) אידן, און אַלע אידן ("כל איש") האָבן דערפון מנדב געווען אין משכן. דערנאָך קומען "תכלת וארגמן ותולעת שני ושש ועזים ועורות אלים מאדמים ועורות תחשים"<ref>פרשתנו שם, ד.</ref> – וואָס אויף דעם שטייט<ref>ויקהל לה, כג.</ref> נאָר אַז "כל איש אשר נמצא אתו תכלת . . הביאו" – "כי לא נמצאו מאלה רק למקצתם""<ref name=":2">רמב"ן עה"פ שם, כב.</ref>. דערנאָך<ref>פרשתנו שם, ה.</ref> – "עצי שטים" „(כל אשר נמצא אתו)" – "כי היו יותר מעטים שבידם עצי שטים"<ref>רמב"ן ויקהל שם.</ref>. און די לעצטע זאַכן – "שמן למאור וגו'", און "אבני שוהם ואבני מילואים"<ref>פרשתנו שם, ו־ז.</ref> – וואָס נאָר "הנשיאים הביאו"<ref>ויקהל שם, כז.</ref> (ווייל דאָס איז ניט געווען באַ די אַנדערע אידן). [ובפרט לויטן פירוש<ref>תנחומא, ת"י ותיב"ע עה"פ.</ref> אין "והנשיאים הביאו את אבני שוהם" – עננים הביאום]. | ||
ועפ"ז – האָט זהב געדאַרפט קומען נאָך כסף ונחושת וואָרום ווייניקער אידן האָבן געבראַכט דערפון ווי כסף ונחושת. | ועפ"ז – האָט זהב געדאַרפט קומען נאָך כסף ונחושת וואָרום ווייניקער אידן האָבן געבראַכט דערפון ווי כסף ונחושת. | ||
| שורה 38: | שורה 38: | ||
דהגם אַז אידן האָבן געהאַט אַ ריבוי זהב וכסף<ref>כל כסף וזהב שבעולם (פסחים קיט, א).</ref> פון ביזת מצרים און ביזת הים – כמאחז"ל<ref>בכורות ה, ב. וכ"ה בתנחומא בשלח כה. הובא בפרש"י בא יג, יג (וראה לקו"ש חט"ז ע' 253 הערה *20).</ref> "אין לך כל אחד ואחד מישראל שלא היו עמו תשעים חמורים לובים טעונים מכספה וזהבה של מצרים" – איז אָבער בפשטות געווען באַ (די מצריים, ובמילא באַ) אידן מער כסף (ונחושת) ווי זהב, ווייל אַ טייערערע זאַך (זהב) איז דאָ ווייניקער בכמות (ואדרבה: דערפאַר איז דאָס טייערער). ובזה גופא – זיינען געווען חילוקים אין עשירות צווישן אידן גופא, כנ"ל. | דהגם אַז אידן האָבן געהאַט אַ ריבוי זהב וכסף<ref>כל כסף וזהב שבעולם (פסחים קיט, א).</ref> פון ביזת מצרים און ביזת הים – כמאחז"ל<ref>בכורות ה, ב. וכ"ה בתנחומא בשלח כה. הובא בפרש"י בא יג, יג (וראה לקו"ש חט"ז ע' 253 הערה *20).</ref> "אין לך כל אחד ואחד מישראל שלא היו עמו תשעים חמורים לובים טעונים מכספה וזהבה של מצרים" – איז אָבער בפשטות געווען באַ (די מצריים, ובמילא באַ) אידן מער כסף (ונחושת) ווי זהב, ווייל אַ טייערערע זאַך (זהב) איז דאָ ווייניקער בכמות (ואדרבה: דערפאַר איז דאָס טייערער). ובזה גופא – זיינען געווען חילוקים אין עשירות צווישן אידן גופא, כנ"ל. | ||
נאָכמער: נוסף אויף דעם וואָס אידן האָבן געהאַט מער נחושת ווי כסף און מער כסף ווי זהב – איז אויך צום משכן האָבן אידן מנדב געווען מער כסף ונחושת ווי זהב, כמפורש אין רמב"ן<ref>ויקהל שם, כב.</ref> "וכל איש אשר הניף תנופת זהב לא היו רבים כמרימי הכסף והנחושת ולא היתה הרמת הזהב מרובה ככסף והנחושת". און דער טעם בפשטות אויף דעם איז אויך, ווייל פאַר עשיית המשכן וכליו האָט מען געדאַרפט האָבן מער כסף ונחושת ווי זהב (ווי אויסגערעכנט בפרטיות אין פ' פקודי<ref>לח, כד ואילך.</ref>). | נאָכמער: נוסף אויף דעם וואָס אידן האָבן געהאַט מער נחושת ווי כסף און מער כסף ווי זהב – איז אויך צום משכן האָבן אידן מנדב געווען מער כסף ונחושת ווי זהב, כמפורש אין רמב"ן<ref name=":3">ויקהל שם, כב.</ref> "וכל איש אשר הניף תנופת זהב לא היו רבים כמרימי הכסף והנחושת ולא היתה הרמת הזהב מרובה ככסף והנחושת". און דער טעם בפשטות אויף דעם איז אויך, ווייל פאַר עשיית המשכן וכליו האָט מען געדאַרפט האָבן מער כסף ונחושת ווי זהב (ווי אויסגערעכנט בפרטיות אין פ' פקודי<ref>לח, כד ואילך.</ref>). | ||
וואָס לויט דעם אַלעם ווערט שטאַרקער די שאלה הנ"ל: פאַרוואָס תרומת המשכן הויבט זיך אָן דוקא מיט "זהב"? | וואָס לויט דעם אַלעם ווערט שטאַרקער די שאלה הנ"ל: פאַרוואָס תרומת המשכן הויבט זיך אָן דוקא מיט "זהב"? | ||
| שורה 44: | שורה 44: | ||
מ'קען ניט ענטפערן אַז די תורה רעכנט אויס די י"ג<ref>תנחומא פרשתנו ה. שהש"ר פ"ד, יג. פרש"י ודעת זקנים מבעה"ת ריש פרשתנו. זח"ב קמח, א.</ref> (ט"ו<ref>בחיי פרשתנו כה, ז. כלי יקר שם, ג. וראה זח"ב קלב, ב.</ref>) דברים לויט סדר חשיבותם, און זהב איז דער דבר החשוב ביניהם (מער חשוב ווי כסף ונחושת) – ווייל (א) "אבני שוהם ואבני מילואים" וועלכע זיינען דברים חשובים יותר ווי די זאַכן וואָס שטייען פריער, ווערן גערעכנט ערשט '''בסוף'''<ref>כ"כ בדברי דוד (להט"ז) ריש פרשתנו.</ref>. (ב) ועיקר<ref>כי שאלה הא' אפשר לתרץ כמ"ש בראב"ע ריש פרשתנו "והתחיל בתחלה הנדבה הנכבד שהוא הזהב והשלים בנכבד אבני שוהם ואבני מילואים כי לא נמצאו רק אצל הנשיאים ולא כן הזהב כי ברוב הקהל נמצא".</ref>: אין דעם ציווי לנדבת המשכן ע"י ישראל איז דאָך ניט נוגע חשיבות הדבר, נאָר דער מצב בפועל פון אידן המנדבים און דער צורך אין משכן, און אין ביידע ענינים איז כסף ונחושת געווען מער ווי זהב, כנ"ל. | מ'קען ניט ענטפערן אַז די תורה רעכנט אויס די י"ג<ref>תנחומא פרשתנו ה. שהש"ר פ"ד, יג. פרש"י ודעת זקנים מבעה"ת ריש פרשתנו. זח"ב קמח, א.</ref> (ט"ו<ref>בחיי פרשתנו כה, ז. כלי יקר שם, ג. וראה זח"ב קלב, ב.</ref>) דברים לויט סדר חשיבותם, און זהב איז דער דבר החשוב ביניהם (מער חשוב ווי כסף ונחושת) – ווייל (א) "אבני שוהם ואבני מילואים" וועלכע זיינען דברים חשובים יותר ווי די זאַכן וואָס שטייען פריער, ווערן גערעכנט ערשט '''בסוף'''<ref>כ"כ בדברי דוד (להט"ז) ריש פרשתנו.</ref>. (ב) ועיקר<ref>כי שאלה הא' אפשר לתרץ כמ"ש בראב"ע ריש פרשתנו "והתחיל בתחלה הנדבה הנכבד שהוא הזהב והשלים בנכבד אבני שוהם ואבני מילואים כי לא נמצאו רק אצל הנשיאים ולא כן הזהב כי ברוב הקהל נמצא".</ref>: אין דעם ציווי לנדבת המשכן ע"י ישראל איז דאָך ניט נוגע חשיבות הדבר, נאָר דער מצב בפועל פון אידן המנדבים און דער צורך אין משכן, און אין ביידע ענינים איז כסף ונחושת געווען מער ווי זהב, כנ"ל. | ||
אויך דאַרף מען פאַרשטיין: וואָס פאַר אַ הוראה לדורות לערנט מען אָפּ דערפון וואָס "זהב" איז ראשון פון די נדבות המשכן?{{הערות שוליים}} | אויך דאַרף מען פאַרשטיין: וואָס פאַר אַ הוראה לדורות לערנט מען אָפּ דערפון וואָס "זהב" איז ראשון פון די נדבות המשכן? | ||
ד. ויש לומר דער ביאור אין דעם, ובהקדים אַ שאלה בנוגע צו כללות המשכן: | |||
עשיית והקמת המשכן לה' איז געווען תלוי אין אַלע אידן – הן דער ציווי אויף נדבת המשכן איז געווען צו יעדער אידן ("ויקחו לי תרומה גו' מאת כל איש"), אויך צו נשים ("ויבואו האנשים על הנשים"<ref name=":3" />), ביז אַז אויך טף האָבן זיך משתתף געווען אין נדבת המשכן<ref>אדר"נ פי"א, א. וראה צפע"נ מהד"ת ג, ג.</ref>; און אויך דער ציווי אויף עשיית המשכן ("ועשו לי מקדש ושכנתי בתוכם"<ref>פרשתנו כה, ח.</ref>) איז אַ חיוב אויף יעדער אידן – ווי דער רמב"ם שרייבט<ref>ל' ביהב"ח פ"א הי"ב.</ref>: "הכל חייבין לבנות ולסעד בעצמן ובממונם, אנשים ונשים כמקדש המדבר". | |||
דאַרף מען פאַרשטיין: | |||
דורך דעם משכן האָט זיך אויפגעטאָן אַ חידוש נפלא – וואָס איז ביז דעמולט ניט געווען – אַז אין אַ בית '''גשמי''' למטה זאָל זיין "ושכנתי בתוכם". ווי דער נביא איז מפליא<ref>מ"א ח, כז. וראה המשך תרס"ו ע' תקלה. ובכ"מ.</ref> – "השמים ושמי השמים לא יכלכלוך", און דוקא "הבית הזה" אָט דאָרט איז השראת השכינה, "ונועדתי שמה לבני ישראל גו'"<ref>תצוה כט, מג.</ref>! | |||
לויט דעם האָט לכאורה געדאַרפט זיין, אַז בכדי אויפצובויען אַ משכן לה' (וואו עס זאָל זיין "ושכנתי בתוכם") דאַרף מען אָנקומען דוקא צו '''אנשים נעלים ביותר''' צווישן אידן, וואָס האָבן בכח צו מאַכן אַזאַ בית וואו די שכינה זאָל רוען און נתגלה ווערן, | |||
[ווי דאָס איז געווען בנוגע צו עצם עשיית המשכן, אַז דאָס איז געטאָן געוואָרען דורך בצלאל און "וימלא אותו רוח אלקים גו'"<ref>ויקהל לה, לא.</ref>, ע"פ הוראות משה רבינו וואָס ער האָט געהערט פון דעם אויבערשטן אַליין, ועוד יותר – "ככל אשר אני מראה אותך גו' כן תעשו"<ref>פרשתנו כה, ט.</ref>]. | |||
אעפ"כ זאָגט תורה, אַז דער משכן איז תלוי דוקא אין דער נדבה ופעולה פון יעדער אידן – סיי אנשים און סיי נשים, און אויך טף! איז ווי האָט עס אַן איש פשוט, אַן אשה פשוטה, און אפילו אַ קליין קינד, דעם כח צו אויפטאָן אַזאַ חידוש אַז די שכינה זאָל שורה זיין אין אַ בית גשמי בעולם הזה הגשמי (ביז באופן פון "ושכנתי בתוכם", בתוך כל אחד ואחת מישראל<ref>אלשיך עה"פ קרוב לסופו (ד"ה עוד יתכן). ר"ח שער האהבה פ"ו קרוב לתחלתו. של"ה סט, א. רא, א. שכה, ב. שכו, ב. ובכ"מ.</ref>) – אַ זאַך וואָס קען ניט זיין אפילו אין "שמים ושמי השמים")?! | |||
ובפרט אַז דער "ויקחו לי תרומה" דאַרף זיין "לי לשמי"<ref name=":4">פרש"י עה"פ.</ref>, אַזוי ווי דער "ועשו לי מקדש" דאַרף זיין "לשמי"<ref name=":4" />, ד.ה. אַז נוסף אויף דער נתינה ועשי' בפועל, דאַרף זיין אויך די '''כוונה לשמה'''<ref>ראה לקו"ש חט"ז ע' 287.</ref>. וואָס עבודה לשמה (ובפרט בתכלית השלימות) איז ניטאָ ביי אַלע אידן, אנשים נשים וטף, ווי דער רמב"ם שרייבט<ref>פ"י ה"א.</ref> (אין הל' תשובה), ביז אַז די שלימות העבודה לשמה מתוך אהבה ("לא מפני דבר בעולם כו' אלא עושה האמת מפני שהוא אמת") "היא מעלה גדולה מאד ואין כל חכם זוכה לה"<ref>רמב"ם שם ה"ב.</ref>. | |||
ה. איז דער ביאור אין דעם: | |||
דער ציווי אויף עשיית המשכן איז געקומען דוקא נאָך מתן תורה, און אַלס המשך צו מתן תורה – וואָס דעמולט האָט זיך אויפגעטאָן דער "ובנו בחרת מכל עם ולשון"<ref>נוסח ברכת אהבת עולם דתפלת שחרית. וקאי על מ"ת – ראה שו"ע אדה"ז או"ח ס"ס ס"ד.</ref>, די בחירה פון דעם אויבערשטן אין יעדן אידן, און דוקא אין דעם '''גוף''' פון אַ אידן<ref name=":5">[[לקוטי אמרים פרק מ"ט|תניא פמ"ט]] (סט, סע"ב ואילך).</ref>, אַז אויך זייענדיק אַ נשמה בגוף גשמי בעולם הזה הגשמי זאָל ער זיין "ממלכת כהנים וגוי קדוש"<ref>יתרו יט, ו.</ref>. | |||
וכידוע<ref>תנחומא וארא טו. שמו"ר פי"ב, ג. ועוד.</ref> אַז ביז מתן תורה איז געווען די גזירה אַז עליונים לא ירדו לתחתונים ותחתונים לא יעלו לעליונים, און באַ מתן תורה איז געווען דער ביטול הגזירה, און אידן, ווי זיי שטייען אין תחתונים – זיינען זיי (באמת) שטענדיק אין (אַ מצב פון) עליונים, מצד זייער "חלק אלוקה ממעל '''ממש'''"<ref>[[לקוטי אמרים פרק ב'|תניא רפ"ב]].</ref>, וואָס העצם כשאתה תופס בחלקו אתה תופס בכולו<ref>כש"ט בהוספות סקט"ז. וש"נ.</ref>, "ישראל וקוב"ה כולא חד"<ref>ראה זח"ג עג, א.</ref>. | |||
פון מתן תורה אָן – איז די מציאות פון יעדער אידן אַזאַ, אַז ניט קוקנדיק אויף זיין חיצוניות, איז "אע"פ שחטא ישראל הוא"<ref>סנהדרין מד, רע"א.</ref>, ער האָט "דאָס פּינטעלע איד", וואָס מצד דעם איז ניט ער וויל און ניט ער קען זיין ח"ו אָפּגעריסן פון אלקות<ref>[[היום יום כ"ה תמוז|"היום יום" כ"ה תמוז]].</ref>, וכפס"ד הרמב"ם<ref>הל' גירושין ספ"ב.</ref> – אַז דער רצון אמיתי פון יעדער אידן איז צו מקיים זיין רצון ה', און דאָס וואָס עס זעט אַמאָל אויס אַנדערש, איז דאָס נאָר בחיצוניות מצד דעם וואָס "יצרו הוא שתקפו". | |||
נאָכמער: אפילו אַזאַ איד וואָס האַלט נאָך ביי עבודה שלא לשמה – ברענגט דער רמב"ם<ref>הל' תשובה שם ה"ה. וכן בהל' ת"ת פ"ג ה"ה. טושו"ע יו"ד סרמ"ו ס"כ. הל' ת"ת לאדה"ז פ"ד ס"ג.</ref> (פון חז"ל<ref>פסחים נ, ב. וש"נ. ירוש' חגיגה פ"א ה"ז.</ref>), אַז "לעולם יעסוק אדם בתורה ואפילו שלא לשמה שמתוך שלא לשמה בא לשמה", און זאָגט "לפיכך כשמלמדין את הקטנים ואת הנשים וכלל עמי הארץ אין מלמדין אותן אלא לעבוד מיראה כו' עד שתרבה דעתן ויתחכמו כו' ומרגילין אותן כו' עד שישיגוהו וידעוהו ויעבדוהו '''מאהבה'''", און דער טעם אויף דעם איז – ווייל "מתוך שלא לשמה", דער '''תוך''' און פנימיות<ref>ראה גם לקו"ש ח"ח ע' 167. ועוד.</ref> פון דער (עבודה פון אַ אידן אפילו) "שלא לשמה" (תחתונים) איז – "לשמה" (עליונים). | |||
לויט דעם איז מובן ווי אַזוי יעדער איד – אנשים נשים וטף – האָט דעם ציווי וכח צו מאַכן דעם משכן לה', וואָס דאַרף זיין "לשמי" – ווייל דורך מתן תורה איז אַ איד געוואָרן אַ נייע מציאות, אַזאַ מציאות וואָס זייענדיק אַ נשמה בגוף למטה, און ניט קוקנדיק אויף זיין דרגא אין עבודה (אפילו אויב זי איז שלא לשמה), איז זיין "תוך" ופנימיות "לשמה", לשם ה', אָן קיין שום אַנדער טעם וענין, "לא מפני דבר בעולם ולא מפני יראת הרעה ולא כדי לירש הטובה, אלא עושה האמת מפני שהיא אמת". און דעריבער האָט ער בכח צו אויפמאַכן אַז אויך מציאות העולם (תחתונים) קען ווערן קדושה (עליונים), ביז – אַ "דירה לו יתברך בתחתונים"<ref>ראה תנחומא נשא טז. ועוד. [[לקוטי אמרים פרק ל"ו|תניא רפל"ו]]. ובכ"מ.</ref>, אַ משכן ומקדש לה', אויף וועלכן דער אויבערשטער זאָגט "'''ושכנתי בתוכם'''". | |||
ו. עפ"ז יש לומר דעם טעם פאַרוואָס "זהב" איז דער ערשטער פון די נדבות המשכן: | |||
בשעת דער אויבערשטער (אין תורה) רעכנט אויס די נדבות וואָס אַ איד דאַרף ברענגען – הויבט ער אָן מיט "זהב", ווייל דערמיט ווערט אַרויסגעבראַכט (ניט סתם די חשיבות פון זהב מצ"ע (בלי כל שייכות צו נדבת המשכן ע"י ישראל), נאָר דאָס ברענגט אַרויס) די חשיבות ומעלה פון אַ אידן, אַז דער ערשטער – ראשון במעלה – פון זיינע נכסים (און במילא פון זיינע נדבות) איז "זהב", די טייערסטע און חשוב'סטע זאַך. | |||
וואָרום די מציאות פון אַ איד – נאָך מתן תורה – איז אַזאַ, אַז אפילו זייענדיק למטה אין גשמיות העולם, וואו מ'דאַרף אָנקומען (ביים בויען אַ משכן) אויך צו כסף ונחושת וכו' (און בכמות – מער ווי צו זהב), איז ער צום אַלעם ערשטן אַן עשיר בעצם<ref>להעיר ממ"ש (מלאכי ג, יב) "כי תהיו אתם ארץ חפץ גו'", וידועה תורת הבעש"ט ([[היום יום י"ז אייר|"היום יום" יז אייר]]): אָט אַזוי ווי די גרעסטע חכמים וועלען אייביג ניט דערגיין די גרויסע טבעיות'דיקע אוצרות, וועלכע השי"ת האָט טובע געווען בארץ, אַז הכל הי' מן העפר (קהלת ג, כ), אָט אַזוי קען קיינער ניט דערגיין די גרויסע אוצרות וואָס ליגען אין אידן, וואָס זיי זיינען דעם אויבערשטענס ב"ה ארץ חפץ.</ref>, אַ "בן מלך"<ref>ראה שבת סז, א.</ref>, און נאָכמער – "מלך" אַליין<ref>ראה תקו"ז בהקדמה (א, ריש ע"ב).</ref>, וואָס מציאותו איז (און אים געהערט) די טייערסטע זאַך – "זהב", ר"ת "זה הנותן בריא"<ref>ראה רבותינו בעה"ת ריש פרשתנו. פי' הרא"ש שם. אגרת הטיול (לאחיו של המהר"ל) חלק הרמז אות ז. תורה שלימה עה"פ פרשתנו כה, ג (אות לח).</ref> – דער נותן (דער איד) אויך ווי ער שטייט למטה, איז ער בתכלית השלימות פון בריאות, בגשמיות וברוחניות. | |||
נאָכמער: נוסף אויף דעם וואָס די הקדמה פון זהב ברענגט אַרויס די מעלה וחשיבות פון '''אידן''' בכלל – איז דאָס נוגע במיוחד אין דעם ענין גופא פון "ועשו לי מקדש ושכנתי בתוכם", וואָרום דער כח צו אויפמאַכן "ועשו לי מקדש ושכנתי בתוכם" קומט דורך אַ '''אידן''', וואָס אויך זייענדיק למטה איז ער "עליונים", בדרגת "זהב". | |||
אויב מ'רעדט נאָר ביחס צו דעם משכן און צו דעם אופן ווי אידן האָבן מנדב געווען אין משכן – דעמולט האָט כסף ונחושת אַ קדימה לגבי זהב (ווייל זיי זיינען מער מצוי באַ אידן, און זיינען געווען בריבוי יותר אין משכן, כנ"ל); אָבער בשעת מ'רעדט וועגן אידן, וואָס זיי מאַכן אויף דעם גאַנצן משכן – קומט לכל לראש דער ענין פון זהב, וויבאַלד אַז אַ איד, אויך זייענדיק אַ מציאות למטה, איז '''צום אַלעם ערשטן''' שייך צו "זהב", וואָס דעריבער איז ער בכח צו מאַכן דעם משכן לה'. | |||
ויש לומר, אַז דאָס איז אויך דער טעם פאַרוואָס אידן האָבן דעמולט געהאַט אַ ריבוי זהב וכסף אויך בפשטות – ווייל דאָס ווערט נשתלשל פון מעלתם, וואָס מצד עצם ענינם זיינען זיי עשירים (ברוחניות) בדרגת "זהב", ובמילא ווערט דערפון נשתלשל אויך עשירות בגשמיות, אַ ריבוי זהב. | |||
ועפ"ז יומתק אויך וואָס אין פ' ויקהל (וואו עס רעדט זיך וועגן נדבת ישראל בפועל) טיילט די תורה פאַנאַנדער די נדבה פון זהב און די נדבה פון כסף ונחושת אין צוויי באַזונדערע פסוקים: "ויבואו האנשים על הנשים כל נדיב לב הביאו חח גו' כל כלי זהב, וכל איש אשר הניף תנופת זהב לה'"<ref name=":3" />, און צוויי פסוקים ווייטער (בהפסק הנדבות של תכלת גו') – "כל מרים תרומת כסף ונחושת גו'", ווי דער רמב"ן איז מבאר<ref name=":2" /> "בעבור שהזכיר שם הנשים ואין להם כסף ונחושת רק הזהב בתכשיטין גו'" – ווייל זהב איז אַן אַנדער סוג באיכות פון כסף ונחושת און די אַנדערע נדבות – זהב באַווייזט אויף דער שלימות פון יעדער אידן, אנשים ונשים (און דעריבער י"ל איז זהב געווען באַ ביידן, אפילו באַ די (נשים) וואָס האָבן ניט געהאַט כסף ונחושת). | |||
ז. עפ"ז וועט מען אויך פאַרשטיין די שייכות מיט חודש אדר (וואָס בהתחלת החודש לייענט מען פ' תרומה). ובהקדים: | |||
אויף דברי הגמרא אַז בחודש אדר איז "בריא מזלי'" פון אַ אידן – שטעלט זיך די שאלה: חז"ל זאָגן<ref>שבת קנו, סע"א.</ref> דאָך אַז "אין מזל לישראל"<ref>בחדא"ג מהרש"א "גם שאמרו אין מזל לישראל, מ"מ מגלגלין זכות ליום זכאי כו'" (ולכן "בר ישראל דאית לי' דינא בהדי נכרי כו' לימצי נפשי' באדר"). אבל בגמרא מפורש הלשון ש"בריא '''מזלי''''".</ref>? | |||
לכאורה וואָלט מען געקענט ענטפערן לויט דברי רש"י אויף "אין מזל לישראל" – "דעל ידי תפלה וזכות משתנה מזלו לטובה"<ref>ובתוס' שם (ד"ה אין מזל): על ידי זכות גדול משתנה, אבל פעמים שאין המזל משתנה, כדאמר ביבמות פרק החולץ (נ, א) זכה מוסיפין לו לא זכה פוחתין לו.</ref>. דאָס הייסט, אַז אידן האָבן אַ מזל, אָבער דורך אַ כח חזק יותר (תפלה וזכות) קען מזלם נשתנה ווערן לטובה. דאָס איז אָבער ניט קיין ביאור מספיק בנוגע לחודש אדר – ווייל "בריא מזלי'" איז בפשטות דער טייטש, ניט אַז דורך אַ כח שני ('''תפלה וזכות''') ווערט דער מזל '''נשתנה''', נאָר אַז דער מזל מצד עצמו (בחודש אדר) איז "בריא". | |||
ויש לומר הביאור בזה: | |||
בעצם, מצד שרשם למעלה, זיינען אידן כלל ניט אונטער דער שליטה פון מזלות ח"ו, כמ"ש<ref>ירמי' יו"ד, ב.</ref> "אל דרך הגוים אל תלמדו ומאותות השמים אל תחתו כי יחתו הגוים מהמה". | |||
דער חידוש פון אַ אידן איז אָבער נאָכמער, אַז אפילו ווי ער קומט אַראָפּ אַלס אַ נשמה בגוף אין עולם הטבע, און גופו איז "נדמה בחומריותו לגופי אוה"ע"<ref name=":5" /> (וואָס ווערן אָנגעפירט דורך מזלות), איז ער אויך דאָ אין אַ מצב פון "אין מזל לישראל". און דערפאַר טאַקע האָט ער בכח – על ידי תפלה וזכות – אַז זיין מזל זאָל נשתנה ווערן לטובה. אָבער דאָס איז נאָך אַלץ מצד אַ כח '''עליון''' יותר (תפלה וזכות), ניט דער מזל מצ"ע. | |||
דער חידוש פון חודש אדר איז '''נאָכמער''': אפילו ווי אַ איד, אַ יחיד<ref>ראה חדא"ג מהרש"א שבת שם, שהפלוגתא בגמרא (באם יש מזל לישראל או אין מזל ישראל) הוא בנוגע ליחיד בישראל (ולא בנוגע לכלל ישראל).</ref>, איז דאָ למטה פאַרבונדן מיט ענין המזל, און געפינט זיך אין אַ וועלט וואו "אית לי' דינא בהדי נכרי" (ביז אַז אין חודש אב דאַרף ער זיך דערפון משתמט זיין "דריע מזלי'") – איז אין חודש אדר "בריא מזלי'", גלייך אַריינגייענדיק אין דעם חודש (אפילו בלי שום עבודה מצדו), איז דער מזל מצ"ע "בריא", ביז אַז אפילו אַ ניט־איד דערזעט און דעהערט דאָס. | |||
ויש להוסיף לויטן פירוש הפנימי<ref>או"ת להה"מ מט, ג. סב, ב. חנוך לנער ע' 48.</ref> פון "אין מזל לישראל", אַז "מזל ישראל" איז בחי' '''אין''' (ביטול). און דער חידוש בדבר איז, אַז דאָס איז אַזוי ניט נאָר למעלה, נאָר דער מזל (בחי' אין) איז נוזל<ref>"מזל" מלשון נוזל (לקו"ת האזינו עא, ד. ובכ"מ).</ref> ונמשך למטה, אַז אויך ווי אַ איד געפינט זיך למטה בעולם המזלות, און "אית לי' דינא בהדי נכרי", איז זיין מזל – בחי' אין (ביטול לה'), כמדובר לעיל (ס"ה) אַז דער רצון פנימי פון אַ אידן איז צו מקיים זיין רצון ה', ביז אַז דאָס קומט אַרויס אין דעם אַז "בריא מזלי'", זיין מזל איז געזונט און שטאַרק אויך לעיני בשר (אפילו צו אוה"ע). | |||
ח. עפ"ז איז פאַרשטאַנדיק די שיי־ כות פון חודש אדר מיט פ' תרומה: | |||
באַ נדבת ועשיית המשכן איז אַרויס בגלוי (דער כח וואָס מ'האָט באַקומען באַ מ"ת) אַז אַ איד ווי ער איז למעלה (אין עליונים) אַזוי שטייט ער אויך למטה בתחתונים, אַז זיין מציאות (אויך אין אַ וועלט וואו נכסים זיינען תופס מקום) איז בדרגת "זהב", "זה הנותן בריא". און דאָס גיט דעם כח אַז בחודש אדר – ווען ס'איז געווען סיום עשיית המשכן (און דערנאָך – הקמת המשכן בז' ימי המילואים – בסיום חודש אדר, כ"ג אדר ביז ר"ח ניסן) – זאָל זיין "בריא מזלי'" פון אַ אידן, אַז אויך ווי ער איז פאַרבונדן מיט דער דרגא פון "מזל" (תחתונים), שטייט ער אין אַן אופן "בריא", "זה הנותן בריא". | |||
ט. ויש לומר אַז דאָס איז אויך די שייכות דערמיט וואָס "משנכנס אדר מרבין בשמחה" (וואָס קומט אין איין המשך בגמרא מיט "בריא מזלי'"): | |||
די גרעסטע שמחה וואָס קען זיין ביי אַ אידן איז, בשעת ער ווייס אַז בכל מצב וואו נאָר ער געפינט זיך – אפילו למטה מטה, אין אַ וועלט וואָס בחיצוניות זעט זי אויס ווי אַ העלם והסתר אויף אלקות – איז דער איד פאַרבונדן מיט דעם אויבערשטן<ref>ראה [[לקוטי אמרים פרק ל"ג|תניא ספל"ג]]: ישמח ישראל בעושיו פי' שכל מי שהוא מזרע ישראל יש לו לשמוח בשמחת ה' אשר שש ושמח בדירתו בתחתוני' שהם בחי' עשי' גשמיית ממש.</ref>, וואָרום אפילו ווי ער שטייט למטה אַ נשמה בגוף, איז ער דער "בן יחיד" פון מלך מלכי המלכים הקב"ה, און דער אויבערשטער זאָגט אַז דער ערשטער פון די נכסים פון אַ אידן איז – "זהב", ד.ה. אַז אויך אין דער וועלט וואו נכסים גשמיים זיינען תופס מקום, איז יעדער איד אַן '''עשיר''', ברוחניות און בגשמיות! | |||
לויט דעם איז נאָך מער פאַרשטאַנדיק דאָס וואָס די גמרא פאַרגלייכט "משנכנס אדר מרבין בשמחה" מיט "משנכנס אב ממעטין בשמחה" – ווייל דער חידוש אין דעם איז, אַז אפילו אין אַ דרגא פון חושך למטה (וואָס דערפאַר "ממעטין בשמחה"), האָט מען בכח פון חודש אדר דאָס צו מהפך זיין, כנ"ל (ס"א). | |||
און בשעת אַ איד איז זיך אין דעם מתבונן ברענגט עס אים צו אַ שמחה גדולה ביותר, און אַזאַ שמחה וואָס מאַכט אויך איבער זיין '''גשמיות'דיקע''' לעבן, ווי ער לעבט אין עולם הזה לויט די גדרים פון טבע העולם: | |||
די תכונה פון שמחה איז, אַז זי פועל'ט און נעמט דורך אַלע ענינים פון אַ מענטשן. בשעת אַ מענטש איז שמח – לעבט ער אַליין אַ פריילעכן לעבן, אַ פריילעכקייט וואָס ווירקט אויף אַלע זיינע טועכצן און אין אַלץ וואָס ער קומט אין באַרירונג, און ער איז אויך משמח אַנדערע אַרום אים. וואָס די שמחה גיט אַריין מער הצלחה אין אַלע זיינע פעולות און זיין גאַנצן לעבן – ווי מ'זעט במוחש. | |||
דאָס הייסט, אַז נוסף אויף דעם וואָס דורך שמחה ווערט מען אַ "בן עולם הבא" (כמאחז"ל<ref>תענית כב, א.</ref> הנהו בדחי – ששמחים ומשמחים בני אדם – "בני עלמא דאתי נינהו") – ווערט ער אויך אַן אמת'ער "בן עולם הזה", אַז זיין לעבן אין עולם הזה איז אַן אמת'ער, פריילעכער און הצ־ לחה'דיקער לעבן. | |||
י. דער ענין שטייט נאָכמער בהדגשה אין דער קביעות פון ראש חודש אדר בשנה זו – ביום ג' וד': | |||
די גמרא זאָגט<ref>שבת קד, א. </ref>: "גימ"ל דל"ת – גמול דלים". דאָס הייסט, אַז אפילו ווי מ'שטייט אין אַ מצב פון "דלים", ווערט אויך נמשך דער גמול והשפעה מלמעלה, אַזוי אַז עס ווערט דער חיבור פון ג' ד' צוזאַמען – "גד", וואָס פירושו איז מזל<ref>פרש"י ויצא ל, יא.</ref> – "בריא מזלי'", ביז באופן פון "זהב", "זה הנותן בריא". | |||
ובפרטיות יותר יש לומר – אַז אויך דער ענין פון "(גמול) '''דלים'''" באַווייזט אויף דעם עילוי פון אַ אידן, וואָס האָט זיך אויפגעטאָן באַ מתן תורה. | |||
ובהקדים דעם דיוק הלשון "גמול דלים" דוקא און ניט "גמול '''רשים'''"<ref>דאף ש"גמול דלים" הוא פירוש הגמרא בר"ת של אותיות ג' ד' (הסמוכות זל"ז), הרי מכיון שכל ענין בתורה הוא בתכלית הדיוק, מובן, שסמיכות ג' וד' אינו באקראי ח"ו, אלא היא מפני הענין ד"גמול '''דלים'''" דוקא (ולא "רשים").</ref>. דלכאורה: דאַרפן "רשים" אָנקומען צו "גמול" נאָכמער ווי "דלים" – כידוע<ref>תו"א מג"א קיח, סע"א (מפרדס שער כז פ"ג). ובכ"מ.</ref> אַז אע"פ וואָס דלי"ת און רי"ש זיינען ביידע פאַרבונדן מיט ענין הדלות ועניות, איז רי"ש (ולרש אין כל<ref>ש"ב יב, ג.</ref>) אַן ענין פון דלי דלות, נידעריקער פאַר דלות? | |||
ויש לומר דעם ביאור בזה<ref>בהבא לקמן – ראה תו"א שם. וראה בארוכה ספר הערכים־חב"ד מערכת אותיות – אות ד' (ע' תיז ואילך), ואות ר' (ע' שסא ואילך). '''וש"נ'''.</ref>: דער אונטרשייד צווישן דלי"ת און רי"ש איז אויך מרומז אין צורת האות: צורת אות דלי"ת איז ענליך צו צורת אות רי"ש (אַ רגל ימיני מיט אַ גג למעלה), אָבער – מיט אַ הוספה פון דעם עוקץ (נקודה) מאחורי הגג. וואָס די נקודה – באַווייזט אויף דעם ענין הביטול, וואָס פאַרבינדט דעם מקבל (מלכות, דלית לה מגרמה כלום<ref>ראה זח"א לג, ב. רמט, ב. ח"ב רטו, א. ועוד.</ref>) מיט דעם משפיע (יסוד), אַזוי אַז עס זאָל זיין "גמול דלים".{{הערות שוליים}} | |||
[[קטגוריה:ספר השיחות תשמ"ז-תשנ"ב|תשנ"ב]] | [[קטגוריה:ספר השיחות תשמ"ז-תשנ"ב|תשנ"ב]] | ||
[[קטגוריה:ספר השיחות תשנ"ב]] | [[קטגוריה:ספר השיחות תשנ"ב]] | ||
[[קטגוריה:שיחות כ"ק אדמו"ר שליט"א|ת]] | [[קטגוריה:שיחות כ"ק אדמו"ר שליט"א|ת]] | ||