לקוטי שיחות חלק א/מקץ

לקוטי שיחות
חלק א
בראשית • נח • לך לך • וירא • חיי שרה • תולדות • ויצא • וישלח (י"ט כסלו) • וישב • מקץ • ויגש • ויחי • שמות • וארא • בא (ויו"ד שבט) • בשלח • ט"ו בשבט • יתרו • משפטים • תרומה • תצוה • פורים קטן • תשא • ויקהל • אדר • פקודי • ויקרא • זכור • פורים • צו • שמיני • תזריע • מצורע (שבת הגדול) • שבת הגדול • פסח • אחרי • קדושים • אמור • בהר • בחוקותי (ל"ג בעומר) • ל"ג בעומר

פרשת מקץ – שבת חנוכה

א. אין אנהויב פון פרשת מקץ, און אזוי אויך אין דער פריערדיקער סדרה, וישב, דערציילט די תורה וועגן חלומות: דער חלום פון פרעה'ן (אין פרשת מקץ) און דער חלום פון יוסף'ן, מיט די חלומות פון שר המשקים און שר האופים (אין פרשת וישב).

די אלע חלומות זיינען געווען סיבות וועלכע האבן געבראכט צו גלות מצרים – דער שרש פון אלע גליות. אזוי ווי אלע ענינים זיינען בהשגחה פרטית, ממילא איז פארשטענדלעך, אז דער מסובב – גלות, האט א שייכות און איז ענלעך צו דער סיבה – חלום.

ב. די שייכות פון גלות צו חלום ווערט דערקלערט אין פארשידענע ערטער, און אויך אין תורה אור, אז חלום נעמט זיך פון כוח המדמה (פארשטעלונגס־כוח), וועלכער פאראייניקט צוויי קעגנזאצן צוזאמען, ביז אפילו "פילא בקופא דמחטא" (אן עלפאנט אין אן אויער פון א נאדל), אויב ער האט נאר פריער געטראכט וועגן דעם.

אזוי אויך אין דער צייט פון גלות, דוכט זיך אים אויס אז ער האט ליב דעם אויבערשטן און פונדעסטוועגן האט ער ליב זיין אייגענעם גוף – כאטש ביידע זאכן קענען גלייכצייטיק ניט געמאלט זיין, ביז וואנען אז (ווי עם ווערט אין א צווייטן ארט דערקלערט) ער קען ליגן אין תאוות און אפילו עובר זיין אויף דעם אויבערשטנס רצון.

פונדעסטוועגן, פירט ער אויס דארט אין תורה אור, זאל מען ניט מיינען, אז וויבאלד אז נאכן דאוונען קען ער טאן פארקערט ווי ער האט געהאלטן אין דאוונען איז א ראי' אז זיין תפלה מיט די תורה ומצות זיינען גארנישט, – איז דאס ניט אזוי. דער שרש פון חלום איז פון זייער א הויכן ארט און דאס לייכט בזמן הגלות דוקא (יעו"ש בארוכה).

ג. די דערקלערונג דערפון אין עבודה בנפש האדם איז:

ביי יעדער אידן איז דער נפש האלקית אלע מאל גאנץ. די תורה ומצות וואס א איד טוט זיינען אייביק – לעולם ועד. דאקעגן די ניט ריכטיקע זאכן וואס ער טוט זיינען מער ניט ווי צייטווייליק (ווייל יעדער איד וועט דאך סוף־כל־סוף תשובה טאן), במילא איז אויך איצטער זיינען זיי ניט קיין דבר של קיימא (שטענדיקע זאך), און אזוי ווי נהרות המכזבין (טייכן וועלכע טריקענען אויס).

און דערפאר קען ניט דער רע איבערוועגן חס ושלום דעם טוב, ווייל ער איז ניט קיין דבר של קיימא, דאקעגן דער טוב איז אלע מאל גאנץ.

און אין דעם איז דא א מעלה אין זמן הגלות אויפן זמן הבית: אין זמן הבית האבן געלויכטן די כחות "פנימיים" (אינעווייניקסטע כוחות) פון דער נשמה. און אויף דעם איז דא א הגבלה (באגרענעצונג), דערפאר טאר א טמא ניט אריינקומען אין מקדש. אבער אין זמן פון גלות לייכטן די כחות מקיפים פון נשמה, און אין דעם זיינען ניטא קיינע באגרענעצונגען, אזוי ווי עס שטייט: השוכן אתם בתוך טמאותם.

ד. די הוראה בפועל פון דעם איז:

ניט ווי די וועלכע האבן א טעות און מיינען אז דער איינציקער מעגלעכער וועג איז גיין מיט א מסודר'דיקער עבודה פון גרינגער צו שווערער, און כל זמן ער איז ניט פארטיק מיט די ערשטע טרעפ קען ער ניט אנהויבן טראכטן וועגן די העכערע טרעפ. דאס וואלט געווען ריכטיק אויב אלע ענינים וואלטן געווען ביי אים מסודר'דיק. וויבאלד אבער אז "היינו כחולמים", קען מען, און דארף מען, טאן יעדע עבודה אין עבודת ה' וואס קומט צו דער האנגט, לויט דער אנווייזונג פון רז"ל, חטוף ואכול חטוף ואישתי.

און אפילו דער וואס איז אין אזא מצב וואס אויף אים שטייט "אי אפשר... להתחיל לעבוד ה' בלי שיעשה תשובה על העבר תחלה", פונדעסטוועגן פסק'נט דער אלטער רבי אין תניא – פנימיות התורה, און אין שולחן ערוך – גליא דתורה, אז אויך ער זאל לערנען תורה און מקיים זיין מצות. כאטש אז דערווייל איז ער מוסיף כוח כו', מכל מקום איז ער דאך זיכער שלא ידח ממנו נדח, און דעמאלט וועט דאך אויך זיין תורה און מצות צוריקקערן זיך מיט אים.

ה. דאס אלץ איז ניט נאר בנוגע גליא דתורה, נאר אויך בנוגע פנימיות התורה און אירע מנהגים און פירונגען, און לויט דער אנווייזונג פון רז"ל: חטוף ואכול (– גליא דתורה, וואס איז געגליכן צו לחם, חטוף ואישתי (– פנימיות התורה, וואס איז געגליכן צו מים).

הגם אז מיט דורות פריער האט מען ניט געקענט אנהויבן לערנען פנימיות התורה ביז מען איז פריער דורכגעגאנגען כמה וכמה הכנות, איז אבער אין די היינטיקע דורות "מצוה לגלות זאת החכמה" (א מצוה צו אנטפלעקן די דאזיקע חכמה), ובפרט, נאך דער התגלות פון תורת החסידות דורך דעם בעש"ט און כ"ק אדמו"ר הזקן און זייערע נאכפאלגער, איז דאס געווארן אזוי ווי אלע חלקים פון תורה וואס יעדער איד איז דאך מחויב לערנען אלע חלקים פון תורה.

ו. און דורך דער הנהגה פון חטוף ואכול חטוף ואישתי, אז מען וועט זיך ניט רעכענען מיטן אייגענעם צושטאנד צי מען האלט דערביי צי ניט, נאר מען וועט האלטן אין איין מערן אין תורה ומצות (וואס דאס איז ענלעך צו דעם ענין פון חלום כנ"ל),

– איז דורך דעם מערן דעם אור פון תורה ומצות גופא, נעמט מען אוועק דעם גלות־שלאף און מען ברענגט דעם אמת'ן אור הגאולה, הוי' יהי' לך לאור עולם, אזוי ווי מען זעט אז בשעת עס ווערט ליכטיק כאפט מען זיך אויף פון שלאף.

ז. און דאס איז די אנווייזונג פון דעם וואס חלומות זיינען געווען א סיבה צו גלות מצרים און יציאת מצרים.

גלות מצרים איז געווען דער שווערסטער גלות, דערפאר ווערן אלע גליות אנגערופן מצרים, פונדעסטוועגן איז מען דוקא דורך דעם גלות צוגעקומען צום "ואחרי כן יצאו ברכוש גדול".

אזוי אויך אין איצטיקן גלות, כאטש די גאנצע עבודה אין דער צייט פון גלות איז אן ענין פון חלום, פונדעסטוועגן, איז אדרבה, מצד דעם גופא וואס עס איז אין אן אופן פון חלום, קען מען זיך ארויפכאפן צו א העכערער מדריגה, אין אן אופן פון איבערשפרינגען, און מערן דעם אור פון תורה ומצות, וואס דאס נעמט אוועק דעם שלאף פון גלות און ברענגט צום "כימי צאתך מארץ מצרים אראנו נפלאות", בביאת משיח צדקנו במהרה בימינו.

(משיחת חג הגאולה, י"ט כסלו, תשי"ז)

ח. דער דערמאנטער ענין – אז דורכן גלות דוקא ווערט א גרעסערע עלי', איז מרומז אויך אין היינטיקער סדרה, אין דעם טעם פארוואס אפרים איז אנגערופן געווארן מיט דעם נאמען, ווייל "כי הפרני אלקים בארץ עניי". דורך ארץ "עניי" (ארעמקייט) דוקא איז געווארן דער הפרני (מערן מיך), א תוספות אור אין יוסף'ן.

די מעלה פון יוסף פאר זיך אליין איז זייער א הויכע. און ווי דערקלערט אין תורת חיים און אין פארשידענע ערטער דער טעם פארוואס יוסף איז באשטראפט געווארן פאר דעם וואס ער האט געמאכט כלים אין טבע, כאטש אז יעקב האט אויך אזוי געטאן^[*20], ווייל יעקב איז געוועןאין סדר השתלשלות האט ער מורא געהאט שמא יגרום החטא דערפאר האט ער געדארפט מאכן כלים אין טבע, אבער יוסף צדיק עליון, האט מצד זיין מדרגה ניט געדארפט מורא האבן פאר קיינע עניניםאון ניט געדארפט אנקומען צו טבע.

ד. ז. שטייט דארט אויך – אויפן פסוק ויכר יוסף את אחיו והם לא הכירוהו – דער טעם, פארוואס זיינען די שבטים, אזוי אויך די אבות, געווען רועי צאן (פאסטוכער), אפגעזונדערט פון וועלט, בכדי אז וועלט זאל זיי ניט שטערן.

אבער יוסף איז געווען אין אזא מדריגה, אז ער האט געקענט זיין אין וועלט, א הערשער אין מצרים, אז "בלעדיך לא ירים איש גו'", וואס אין מקרא יוצא מידי פשוטו, יעדער מצרי ווען ער האט געוואלט אנטאן כלי זיין האט ער געדארפט פרעגן ביי יוסף'ן, און כאטש יוסף האט זיך דערמיט פארנומען, איז ער בשעת מעשה געשטאנען בתכלית הדביקות באלקות.

נאך דעם אלעמען, דורך וואס איז ער צוגעקומען צו "הפרני" – דורך "בארץ עניי" דוקא.

ט. דער דערמאנטער סיפור מיט יוסף'ן איז אן אנווייזונג צו אלע אידן, אז דער ענין פון ירידת הנשמה בגוף אין עולם הזה בכלל און אין דעם זמן הגלות בפרט, איז דאס ניט ח"ו אויף מאטערן זיך, נאר אין דעם איז פאראן א באזונדערע מעלה.

דער תכלית פון השתלשלות העולמות איז ניט צוליב די עולמות העליונים, וויבאלד אז פאר זיי איז עס א ירידה מאור פניו יתברך, נאר דער תכלית איז אין עולם הזה התחתון דוקא, ווארום אין עולם הזה שטייט דער כוח העצמות.

און אין עולם הזה גופא – האט מען פאר גלות מצרים ניט געקענט מקבל זיין די תורה, נאר דוקא דורכן כור הברזל פון גלות מצרים איז מען געווארן כלים אויף קבלת התורה, און ווי עס דרש'נען רז"ל, אז פארוואס האבן אידן מקבל געווען די תורה – ווייל למצרים ירדתם כו'.

י. און דאס איז אויך וואס עס שטייט ואנכי תרגלתי לאפרים:

ביי מתן תורה שטייט, אז אויב עס וואלט געווען ששים ריבוא חסר אחד – זעקס הונדערט טויזנט ווייניקער איינער – (ווען דער אחד וואלט ניט געווען) וואלט ניט געגעבן געווארן די תורה חס ושלום אפילו צו משה'ן. וואס דאס איז דאך מרומז אין פסוק, שש מאות אלף רגלי העם אשר אנכי בקרבו, אז דורך דעם וואס עס זיינען געווען אלע שש מאות אלף, אויך די רגלים (פיס), און דער עיקר די רגלים (ווי עס ווערט אין אן אנדער ארט דערקלערט די מעלה פון דגל – קבלת עול), איז געגעבן געווארן די תורה וואס הויבט זיך אן מיט אנכי, אז עס איז נמשך געווארן דער "אנכי" צו משה'ן.

דערפאר איז בשעת דער פסוק רעדט וועגן אפרים'ן, וואס זיין ענין איז כי הפרני אלקים בארץ עניי, אז דורך מצרים קומט מען צו צום תכלית העילוי פון מתן תורה, זאגט ער אויף דעם – ואנכי תרגלתי לאפרים, אז דורך "תרגלתי" לשון רגל, – ד. ה. די עבודה פון קבלת עול, – דורך דעם קומט מען צו צום אנכי מי שאנכי.

(משיחת חג השבועות, תשי"ג)

חנוכה

יא. די מצוה פון חנוכה איז אנצינדן ליכט. ווי אזוי שאפט מען ליכט? – מען נעמט בוימל אדער האלץ א. ד. גל., ד. ה. א גשמיות'דיקע זאך, און מען ווארעמט דאס אן, ביז עס ווערט אויס גשמי און עס הויבט אן צו לייכטן אין דעם גאנצן ארום.

די ליכט וואס מען צינדט אן חנוכה, קומען פון די ליכט וואס מען פלעגט צינדן אין בית המקדש. אין בית המקדש פלעגט מען יעדע נאכט צינדן ליכט. אבער אין דער צייט פון נס חנוכה איז ניט געווען קיין ריינע בוימל צו צינדן די ליכט, האט דער אויבערשטער געטאן א נס און מען האט געפונען א פך שמן טהור חתום בחותמו של כהן גדול – א קריגל ריינע בוימל, פארזיגלט מיטן זיגל פון כהן גדול,

– די בוימל וואס אין פך איז געווען גענוג קוים אויף איין טאג, איז געשען א נס און עס האט געברענט אכט טעג. איז צום אנדענק פון דעם נס צינדט מען ליכט, אלע אכט טעג פון חנוכה.

ניט קוקנדיק אויף דעם וואס די ליכט פון חנוכה קומען פון די ליכט פון מקדש, פונדעסטוועגן זיינען זיי פאנאנדערגעטיילט אין עטלעכע זאכן.

א) אין בית המקדש איז אלע מאל געווען די זעלבע צאל ליכט. דאקעגן חנוכה גיט מען צו יעדער נאכט נאך א ליכט.

ב) אין בית המקדש פלעגט מען אנצינדן די ליכט דוקא בייטאג, ווען ס'איז נאך געווען גוט ליכטיק. אבער חנוכה־ליכט צינדט מען נאך דעם ווי די זון פארגייט.

ג) נרות המקדש זיינען געווען אינווייניק, און נרות חנוכה איז מצוה להניח על פתח ביתו מבחוץ – אינדרויסן.

ד) מצות נרות המשכן והמקדש, איז געווען אין א צייט ווען אידן האט ניט געפעלט אין גשמיות,

ספעציעל אין דער צייט פון משכן אין מדבר האבן אידן געהאט אלץ וואס זיי דארפן, עסן האבן זיי געהאט מן מן השמים, וואסער האבן זיי געהאט פון בארה של מרים, אויך די לבושים האבן מיטגעוואקסן מיט זיי, און געווען שטענדיק ריין.

אזוי איז אויך די מצוה פון נרות המקדש געגעבן געווארן בימי שלמה, וואס ס'איז געווען שלום אין זיין צייט. קיינער האט ניט מלחמה־געהאט מיט אידן, אדרבה, מען האט נאך זיי געצאלט מס און ס'איז געווען איש תחת גפנו ואיש תחת תאנתו.

דאס זעלבע אויך אין רוחניות, ווארום אז מען האט ניט קיין גשמיות'דיקע דאגות, גיט מען זיך אינגאנצן אוועק אויף תורה ומצות, רוחניות'דיקע זאכן, אידישע זאכן.

דאקעגן אבער נרות חנוכה זיינען פארבונדן מיט א צייט וואס דאס לאנד איז געווען אונטער ממשלת יון און די אידישע ארמיי איז געווען זייער א קליינע אין צאל, אזוי אויך אין רוחניות, איז ניט געווען קיין שמן טהור אפילו אויף איין נאכט.

יב. די אלע חילוקים זיינען פארבונדן איינע מיט די אנדערע.

בשעת עס איז גוט אין גשמיות, ובמילא אויך אין רוחניות כנ"ל,

– ווארום ווען א איד האט, גיט ער מיט אן אפענער האנט און מיט א ברייטער האנט אויף ענינים רוחניים –

דארף מען ניט האבן קיין מלחמה און קיין מסירת נפש.

דאן איז גענוג אז יעדער טאג זאל זיין די זעלבע צאל, מען מוז ניט צוגעבן נאך, ווארום עס גייט אלץ נארמאל.

אזוי אויך דארף מען ניט לייגן קיין השתדלות צו באלייכטן די גאס. די גאס, די וועלט – איז ניט פינסטער. די מנורה האט געברענט אין בית המקדש ובמילא איז געווען ליכטיק אויך אין גאס.

אבער אין א צייט פון א שווערן מצב, א צייט פון מלחמות, און ניט נאר מלחמות מיט די יונים נאר אויך מיט אידן מתיונים, ווארום עס זיינען געווען אזוינע אידן וואס האבן ניט געהאלטן פון בית המקדש, ניט געהאלטן פון זעלבסטשטענדיקייט און געוואלט אסימילירן זיך מיט די יונים.

אין אזא שווערן צושטאנד, האט דער אויבערשטער געגעבן די מצוה פון חנוכה־ליכט. אין אזא צייט פאדערט זיך מסירת נפש.

אין אזא צייט איז ווייניק אז מען זאל מאכן ליכטיק ביי זיך אין שטוב, ווארום אויפן גאס איז פינסטער, און די פינסטערניש פון גאס קען דורכשפארן אויך אין שטוב, דארף מען לייגן השתדלות אויף באלייכטן די גאס, מען צינדט חנוכה־ליכט ווען ס'איז פינסטער און לעבן טיר דוקא, בכדי צו באלייכטן די גאס.

עס איז ווייניק וואס ער וועט צינדן ליכט ביי זיך אויפן טיש וואו ער עסט אדער אויפן שרייב־טיש און עפענען די טיר כדי אז די ליכט זאל לייכטן אויך אין גאס, נאר מען דארף צינדן די ליכט לעבן טיר, מען דארף לייגן השתדלות אויף באלייכטן די גאס.

אויך איז ווייניק די צאל ליכט פון די פריערדיקע נעכט. ווארום מען קען זיך ניט באנוגענען מיט דעם וואס מ'איז ניט געווארן נידעריקער און מען שטייט אויפן זעלבן מצב פון נעכטן, נאר מען דארף גיין אלץ העכער און העכער.

יג. דער סך הכל פון דעם איז:

אין א צייט וואס די פינסטערניש איז גרויס, דארף מען ניט נתפעל ווערן פון דער פינסטערניש וואס אין גאס, נאר אדרבה, מען דארף גיין מיט א מסירת נפש באלייכטן די גאס, און יעדער טאג צוגעבן מער און מער ליכטיקייט, ביז מען וועט ברענגען נאך שמן טהור, ריינע און קלארע בוימל.

און דער אופן אין דעם דארף זיין:

א) מען דארף זיך ניט באנוגענען מיט דער מאס ליכט וואס מ'האט באלויכטן נעכטן, נאר מען דארף אלע טאג צוגעבן נאך. היינט איין ליכט, מארגן צוויי, איבערמארגן דריי, א א. וו. אנהויבן באלד מיט א סך – קען מען דאך ניט שפרינגען מיט אמאל. מען הויבט אן מיט איין ליכט, אבער מען דארף באלד זיין גרייט אויף צינדן מארגן צוויי ליכט און איבערמארגן דריי.

ב) מען דארף זיך ניט באנוגענען דערמיט וואס מען מאכט ליכטיק ביי זיך אין שטוב ובמילא וועט זיין ליכטיק אין גאס, נאר מען דארף לייגן השתדלות אויף צו באלייכטן די גאס.

ג) דער צוגאנג צו דעם דארף זיין מיט מסירת נפש, אזוי ווי דער ענין נס – העכער פון טבע. מען קוקט אויף אים מיט א קרומער אויג, דארף ער ניט נתפעל ווערן און טאן מיט מסירת נפש אויסצופירן די שליחות וואס דער אויבערשטער האט אים געשיקט.

יד. און דאס מאנט מען ביי יעדער אידן. ער זאל וויסן אז ער איז אן "אמבאסאדאר" פון דעם אויבערשטן אויף צו אנווארעמען די גשמיות פון זיין טייל וועלט ביז אז וועט באלייכטן אים און אויך זיין סביבה.

און דער אופן אין דעם דארף זיין, ניט באנוגענען זיך מיט וואס ער האט אויפגעטאן נעכטן, נאר אלע טאג צוגעבן מער ליכט. מען דארף וויסן וואס מ'האט אויפגעטאן נעכטן כדי צו וויסן וויפל צו מוסיף זיין היינט.

און בשעת מען גייט מיט דעם וועג, – מען גייט מיט א מסירת נפש, מען באנוגענט זיך ניט דערמיט וואס מען מאכט ליכטיק ביי זיך, און מען באנוגנט זיך ניט דערמיט וואס מ'האט שוין אויפגעטאן, – האט מען דעם צוזאג אז סוף סוף ווערט טאקע אזוי, עס ווערט ליכטיק אין גאס, און אלע מאל מיט מערער ליכט, ביז מען געפינט שמן טהור (ריינע בוימל) אויף אנצינדן אין בית המקדש.

(משיחת כ"א כסלו, תשי"ג)

טו. די מצוה פון נר חנוכה איז אפגעטיילט פון אלע מצות אין צוויי זאכן:

א) אין אלע מצות איז פאראן דער קיום פון דער מצוה כתקונה, און דער הידור פון דער מצוה. עם איז אבער ניטא קיין הידור מן ההידור.

א ראי' אויף דעם איז פון דעם וואס די גמרא זאגט: הידור מצוה עד כמה, עד שליש, און דערנאך זאגט די גמרא אז ביז א שליש איז משלו, ומכאן ואילך משל הקב"ה. קומט דאך אויס אז מען קען מהדר זיין אן א שיעור, און דאס אלץ גייט אריין אין הידור מצוה.

דאקעגן אבער ביי מצות נר חנוכה איז פאראן ניט נאר די מצוה אליין און ניט נאר דער הידור פון דער מצוה, נאר אויך מהדרין מן המהדרין.

ב) אין אלע מצות, זיינען רוב אידן מקיים בלויז די מצוה אליין. אבער אין דער מצוה פון נר חנוכה איז דער מנהג ביי אלע אידן צו מקיים זיין ניט נאר די מצוה אליין נאר אויך דעם הידור, און אפילו דעם הידור מן ההידור.

טז. אין חנוכה זיינען פאראן צוויי ניסים: א) דער נצחון פון דער מלחמה, וואס אויף דעם האט מען מתקן געווען הלל והודאה. ב) דער נס פון פך השמן, וואס אויף דעם האט מען מתקן געווען הדלקת הנרות.

דער ענין פון מהדרין מן המהדרין איז ניט אין מצות הלל והודאה, נאר אין מצות הדלקת הנרות, וואס עם איז פארבונדן' מיטן נם פון פך השמן.

די מעלה פון נס מיטן פך השמן אויף אלע ניסים, ובכללם אויך דער נס פון נצחון אין דער מלחמה, וועט מען פארשטיין נאך א פריערדיקער דערקלערונג אז אין די הנהגות שלמעלה זיינען פאראן דרייערליי אופני הנהגות:

א) הנהגה טבעית, – א נאטירלעכע אויפפירונג – וואס זי גופא קען זיין א דערהויבענע, בהצלחה. עס איז טאקע אן ענין פון הצלחה, אבער פונדעסטוועגן איז דאס אן הצלחה וואס על פי טבע.

ב) הנהגה ניסית וואס איז העכער פון טבע. וואס אזוי איז אויך געווען

דער נצחון המלחמה פון חנוכה – א נס וואס איז העכער פון טבע, ווארום עס איז דאך געווען גבורים ביד חלשים ורבים ביד מעטים. אויב עס וואלט זיין גבורים ביד גבורים וואלט דאס אויך זיין הצלחה, ווארום עם איז דאך א מלחמה, אבער אלץ ניט נס. גבורים ביד חלשים ורבים ביד מעטים, איז נס וואס איז העכער פון טבע.

ג) הנהגה וואס איז העכער אויך פון א נס. אן ענין וואס מוז ניט זיין מצד ענינים פון גוף, אדער אפילו פון נשמה, נאר דאס איז א הידור, און אין עניני הנשמה, אט דאס איז געווען דער נס וואס מ'האט געפונען דעם שמן טהור וואס איז געווען אן ענין וואס איז פארבונדן נאר מיט דער נשמה, און נאך מערער, עס איז געווען אויף להראות חיבתם של ישראל (ווארום עפ"י דין האט מען געקענט צינדן אויך מיט שמן טמא, ווייל טומאה דחוי' אדער הותרה בצבור, און דער נס איז געווען בכדי להראות חיבתם של ישראל).

יז. היות אז אלע ענינים שלמעלה זיינען אפהענגיק אין דער עבודה פון מענטשן, זיינען פאראן דריי אופנים אין עבודת האדם, וואס זיי ברענגען די דריי הנהגות הנ"ל.

הנהגה טבעית קומט דורך מקיים זיין תורה און מצות, ווי עס שטייט אם בחוקותי תלכו גו' ונתתי גשמיכם בעתם ונתנה הארץ יבולה, און די איבעריקע ברכות.

הנהגה ניסית קומט דורך הידור מצוה דוקא, בשעת אז מען באנוגענט זיך ניט מיט מקיים זיין די מצות בלויז ווי עפ"י דין, נאר מען איז מהדר אין דער מצוה, מען זוכט אז די מצוה זאל זיין בהידור, דאן גיט דער אויבערשטער מדה כנגד מדה, – די הנהגה שלמעלה מהטבע.

די דריטע הנהגה אבער קומט דורך מסירת נפש דוקא – וואס עס איז נאך העכער ווי דער ענין פון הידור מצוה.

יח. די מעלה פון מס"נ אויף הידור מצוה איז:

הידור מצוה מיינט אז ער טוט ניט די זאך ווייל ער מוז דאס טאן, נאר ער האט א געשמאק אין דעם און טוט דאס מיט א חשק און א חיות. דערפאר זוכט ער אלץ ווי צו פארבעסערן דאס און מאכן עס זאל זיין שיין, הגם ער איז ניט מחויב אין דעם.

– דער משל אויף דעם איז פון א קנעכט וואס איז מקיים דעם באפעל פון דעם מלך, איז אויב ער האט ניט קיין געשמאק און קיין חיות אין דעם, און טוט נאר ווייל ער מוז מקיים זיין דעם באפעל, דאן איז ער מקיים נאר דעם באפעל אליין און זוכט ניט צו מהדר זיין אין דעם, ווייל ער האט ניט קיין געשמאק אין דעם. דאקעגן אויב די זאך איז ביי אים טייער און ער האט א חיות אין דעם, זוכט ער צו מהדר זיין אין דעם –

אבער פונדעסטוועגן איז ער א מציאות פאר זיך, עס איז פאראן דער געשמאק און דער ווילן וואס ער וויל מקיים זיין די מצות, און עם איז פאראן דער וועלער. דאקעגן מסירת נפש הייסט, אז ער איז אינגאנצן קיין מציאות ניט פאר זיך, און זיין גאנצע מציאות איז מקיים זיין דעם רצון העליון.

ער איז ניט אויסן אז ער זאל זיין דער "טראכטער", דער "זאגער" און דער "טוער", ער איז אויסן אז די זאך זאל זיך אפטאן, ובמילא איז אים קיין נפקא מינה ניט, צי די זאך קומט דורך אים צי דורך אן אנדערן, אבי די זאך זאל זיך אפטאן.

און דורך דער עבודה פון מס"נ, אז ער לייגט זיך אוועק אינגאנצן, ער לייגט אוועק אפילו זיין נשמה, און דער עיקר איז ביי אים מקיים זיין די מצוה, דאן צאלט אפ דער אויבערשטער מדה כנגד מדה, אז די הנהגה שלמעלה איז העכער פון נס, עס איז אן ענין וואס איז אינגאנצן ניט פארבונדן מיט מציאות.

יט. אזוי ווי חנוכה זיינען אידן געשטאנען מיט מס"נ, דערפאר איז דעמאלט געווען דער נס פון פך השמן אויף צו באווייזן חיבתם של ישראל, וואס עס האט ניט קיין שייכות מיט ענינים פון מציאות. דורך דעם ענין פון הידורים איז די הנהגה פון ניסים שלמעלה מהטבע, אבער עס איז פארבונדן מיט גוף, מיט מציאות. אבער דורך מס"נ וואס ער לייגט אוועק זיין מציאות אינגאנצן, איז די הנהגה מלמעלה אין אן אופן וואס איז אינגאנצן ניט נוגע צו מציאות.

אזוי אויך פון צווייטן זייט, אז די הנהגה שלמעלה איז ניט פארבונדן מיט מציאות, רופט זי ארויס ביי אידן אן אוועקלייג פון מס"נ. און דוקא מס"נ איז דא ביי אלע אידן, אפילו ביי א קל שבקלים ווען עםסדערנעמט אים (אנדערש ווי אין דעם ענין פון תורה, צדקה וכו').

דערפאר, איז חנוכה וואס דעמאלט איז געווען די הנהגה למעלה אויף להראות חיבתם של ישראל – וואס דאס האבן אידן ארויסגערופן דורך מס"נ – האט דאס ארויסגערופן ביי אידן דעם ענין פון מהדרין מן המהדרין. ניט נאר קיום המצות כתקונה, אויך ניט בלויז קיום המצות בהידור, נאר מהדרין מן המהדרין, אן אוועקלייג און א ביטול אין גאנצן.

און דערפאר איז אין נר חנוכה פאראן דער ענין פון מהדרין מן המהדרין וואס עס איז ניטא ביי אנדערע מצות, און אלע אידן האבן דאס אנגענומען, ווייל דער גאנצער ענין פון חנוכה איז מהדרין מן המהדרין – ביטול אין גאנצן, וואס דאס איז דער ענין פון מסירת נפש.

(משיחת נר ה' דחנוכה, תשי"ג)

הערות שוליים