שיחת יום ב' דראש השנה תשמ"א - שיחות קודש

שיחת יום ב' דר"ה (עש"ק) ה'תשמ"א

הנחת הת' בלתי מוגה

כ"ק אדמו"ר שליט"א נטל ידיו הק' לסעודה.

[צוה להכריז שאלו שעדיין לא נטלו ידיהם לסעודה – יטלו עכשיו.
אח"כ צוה להכריז שיאמרו לחיים לפני השקיעה. ואח"כ שאל אם יש עדיין "נמושות". ואח"כ אמר:]

א. אויף "אתם נצבים היום כולכם לפני ה' אלקיכם גו'" זאָגט דער אַלטער רבי אַז "היום" גייט אויף ראש השנה, און וויבאַלד אַז מ'איז "נצבים . . לפני ה' אלקיכם" – דערפאַר איז דאָס אין אַן אופן פון "כולכם", ד.ה. אַז אַלע אידן, פון "ראשיכם שבטיכם" ביז "חוטב עציך" און "שואב מימיך" און אַלע דרגות שבינתיים, שטיין אין אַן אופן פון "כולכם" (ווי ער איז דאָרטן מפרש) – "לאחדים כאחד"…

וואָס דאָס איז ווי דער ענין פון "נצבים היום כולכם" טוט זיך אויף מצד מלמעלה, דורך דעם (וואָס מ'איז נצבים) "לפני ה' אלקיכם",

וואָס דאָס איז אויך פאַרבונדן מיטן טייטש וואָס ברענגט זיך אין חסידות אויפן וואָרט "נצבים" – אַז דאָס איז לשון נפעל, ד.ה. אַז אידן ווערן "נצבים", אויפגעשטעלט, דורך דעם אויבערשטן;

עס דאַרף דאָך אָבער אויך זיין עבודת האדם, "קב שלו", וואָס דורך דערויף באַקומט ער אויך די "תשעה קבים של חבירו", וואָס "חבירו" גייט אויפן אויבערשטן [ווי רש"י טייטשט אָפּ אין מסכת שבת עה"פ "רעך ורע אביך אל תעזוב", אַז "רעך זה הקב"ה"], ד.ה. אַז דורך עבודתו אין "קב שלו" האָט ער אַלע עשרה קבים ("קב שלו" און די "תשעה קבים של חבירו").

ב. וואָס בכללות איז די עבודה פון אַ אידן אין דערויף – דאָס וואָס "ישראל (ד)קדשינהו לזמנים", וואָס דערפאַר זאָגט מען (בר"ה) "מקדש ישראל ויום הזכרון".

נוסף לזה: דורך דערויף וואָס אידן קלייבן זיך צוזאַמען "כאיש אחד בלב אחד", צוליב איין מטרה און איין ענין – טוען זיי אויף ע"י עבודתם דעם ענין פון "נצבים היום כולכם".

ובפרט ווען מ'פאַרבינדט דאָס (דעם צוזאַמענקלייבן זיך) מיט אַן ענין גשמי וואָס ווערט "דם ובשר כבשרו" – מיט זאָגן לחיים, וואָס דעמולט זאָגן רז"ל אַז "גדולה לגימה שמקרבת כו'".

ובפרט אַז דאָס איז אויך פאַרבונדן מיט אַ יום טוב, ראש השנה, וואָס אויף אים שטייט "חדות ה' היא מעוזכם", און אַז דעמולט דאַרף זיין "שתו ממתקים" נוסף צו "אכלו משמנים".

ובפרט נאָך אַז דאָס איז אַ ר"ה פון אַ שנת הקהל, וואָס דאָס הויבט זיך שוין אָן פון ר"ה פון דעם יאר, ווי דער פסוק זאָגט אַז "מקץ שבע שנים" דאַרף זיין הקהל, וואָס "מקץ שבע שנים" הויבט זיך שוין אָן פון ר"ה,

ובפרט לויט דעם וואָס חסידות איז מבאר עה"פ "בכסה ליום חגינו", אַז די ענינים פון "חגינו", חג הסוכות, זיינען שוין דאָ בר"ה אין אַן אופן פון "בכסה", וואָס דערפאַר איז דער ענין פון הקהל וואָס איז דאָך בחג הסוכות – איז שוין דאָ בר"ה אין אַן אופן פון "בכסה".

וואָס מכל זה מובן אַז איצטער איז ניט קיין זמן אויף דינגען זיך און פּראַווען עניוות און פרישות – נאָר יעדער איינער זאָל נאָך אַריינכאַפּן און זאָגן לחיים נאָך פאַר דער שקיעה.

ויה"ר אַז עס זאָלן זיך אויפטאָן אַלע ענינים וואָס דאַרפן זיך דורך די פעולות אויפטאָן.

אח"כ אמר: דאָ איז ניט אַזוי נוגע דער פרסום בדבר (אין זאָגן לחיים) – נאָר דער עיקר איז די מעשה בפועל, אַז מ'זאָל נעמען אַ ביסל משקה, און נאָך בעסער – יין, וואָס איז "משמח אלקים ואנשים", וואָס דערפאַר איז דאָס פאַרבונדן מיט אַ שמחה גדולה, און דאָס זאָל ווערן דם ובשר כבשרו,

ובפרט אַז דאָס איז פאַרבונדן מיט ר"ה און מיט הקהל, און מ'טוט דאָס אין אַ "בית גדול", "מקום שמגדלין בו תורה", וואו עס זיינען דאָ שיעורי תורה, און "מקום שמגדלין בו תפלה".

צוה לנגן שלש תנועות (דהבעש"ט המגיד ואדה"ז). ניגון מאדמו"ר הזקן [התחילו לנגן אבינו מלכנו, ואמר כ"ק אדמו"ר שליט"א: שבת זאָגט מען ניט קיין אבינו מלכנו. וניגנו הניגון לקראת שבת]. ניגון אדמו"ר האמצעי. ניגון אדמו"ר הצ"צ. ניגון אדמו"ר מהר"ש. ניגון אדמו"ר (מוהרש"ב) נ"ע. הבינוני. אתה בחרתנו.

* * *

ג. צוה לנגן ואמר מאמר ד"ה זה היום תתלת מעשיך.

* * *

ד. דער ענין פון "זה היום תתלת מעשיך" און דער חילוק צווישן "זה" מיט "כה" (וואָס עס האָט זיך גערעדט אין מאמר) – רעדט זיך אויך אין די דרושים פון דעם צ"צ. ונוסף לזה: די הגהות וביאורים (בחצע"ג) אין לקו"ת וואָס רעדן וועגן דעם ענין – זיינען, כנראה, פון דעם צ"צ.

וואָס דער ענין פון ר"ה ("זה היום תתלת מעשיך") האָט אויך אַ שייכות מיוחדת מיט דעם צ"צ, וואָרום זיין יום הולדת איז געווען בערב ר"ה, און זיין ברית איז געווען אין די עשרה ימים שבין ר"ה ליוהכ"פ.

און ווי גערעדט אין דער פריערדיקער התוועדות, אַז בשעת דער צ"צ איז געבאָרן געוואָרן, האָט זיין זיידע, דער אַלטער רבי, געזאָגט תורה אויף "משביעין אותו תהי צדיק כו'" (וואָס דאָס איז דערנאָך געוואָרן די ערשטע דריי פרקים פון תניא).

וואָס "משביעין אותו תהי צדיק כו'" איז פאַרבונדן מיט הולדת הצ"צ – וואָרום דער ענין פון "משביעין אותו תהי צדיק כו'" איז באַ יעדער אידישן קינד איידער ער ווערט געבאָרן און איז יוצא לאויר העולם.

ה. דאָס (הולדת הצ"צ און אַז דעמולט איז "משביעין אותו כו'") איז אויך פאַרבונדן במיוחד מיט ר"ה:

בר"ה איז געווען בריאת אדם הראשון, וואָס דאָס איז בדוגמא צו ירידת הנשמה בגוף און הולדת פון יעדער מענטשן, ובמיוחד פון יעדער איד – וואָרום "אתם קרויין אדם",

און ווי די משנה זאָגט אַז יעדער מענטש איז אַן "עולם מלא", אַזוי ווי אדה"ר וואָס "נברא יחידי", און נאָכמער: כדי מ'זאָל וויסן היינט אַז יעדער מענטש איז אַן "עולם מלא", "לפיכך נברא האדם יחידי" מיט טויזנטער יאָרן צוריק!

וואָס דאָס איז נאָכמער מדגיש דעם קשר צווישן בריאת אדה"ר (בר"ה) מיט דער הולדת פון יעדן קינד.

און וויבאַלד בכל שנה ושנה אין דעם זמן פון ר"ה איז "נזכרים ונעשים" – עס חזר'ן זיך איבער די ענינים וואָס האָבן געטראָפן בר"ה בפעם הראשונה, כולל אויך דאָס וואָס אדה"ר איז באַשאַפן געוואָרן בר"ה – איז פאַרשטאַנדיק, אַז ר"ה בכל שנה ושנה איז דער הולדת פון יעדן אידן.

ויש לומר אז דערפאַר האָט דער אַלטער רבי געזאָגט די תורה אויף "משביעין אותו כו'" בערב ר"ה – וואָרום וויבאַלד אַז די הולדת פון יעדן אידן (וואָס איז בדוגמא ווי בריאת אדה"ר) איז בר"ה עצמו, דאַרף דאָך דער "משביעין אותו כו'" זיין פאַר יציאת הילד לאויר העולם, וואָס דאָס איז בערב ר"ה

[אע"פ וואָס בפעם הראשונה (בשעת בריאת אדה"ר) זיינען אין דעם טאָג פון ר"ה גופא געווען כמה שעות ביום פאַר בריאת אדה"ר, ווי די גמרא אין סנהדרין רעכנט אויס בפרטיות ווי אַזוי בריאת האדם האָט זיך אויסגעשטעלט אין די שעות היום].

ו. בקביעות שנה דו קומט צו נאָכמער הדגשה אין דעם "נזכרים ונעשים" פון ר"ה (און פון בריאת אדה"ר):

בריאת אדה"ר (ר"ה) בפעם הראשונה איז געווען ביום ו' בשבוע.

ס'איז דאָך אָבער דאָ דער כלל אַז "לא אד"ו ראש" [ווי דער רמב"ם ברענגט אַראָפּ, ביז אַז לדעת הרס"ג איז דאָס מדאורייתא], ד.ה. אַז ר"ה קען ניט אויסקומען ביום ו' בשבוע ווי דאָס איז געווען בפעם הראשונה;

די איינציקע מעגליכקייט אַז ר"ה זאָל אויסקומען ביום ו' בשבוע – איז דאָס כבקביעות שנה זו, וואָס יום ב' דר"ה איז ביום ו' בשבוע.

ואע"פ אַז לכאורה איז דאָס מערניט ווי יום ב' דר"ה און ניט יום א' דר"ה – איז אָבער ביידע טעג פון ר"ה זיינען אַ "יומא אריכא", איין לאַנגער טאג.

וואָס עפ"ז קומט אויס, אַז בקביעות שנה זו איז ר"ה אין דעם טאָג פון בריאת אדה"ר אַזוי ווי דאָס איז געווען בפעם הראשונה – ביום ו' בשבוע,

און דער יום ו' בשבוע גופא, זמן בריאת אדה"ר – קומט אויס בסוף פון דעם "יומא אריכא" (וואָס דאָס איז ביום ב' דר"ה) – בדוגמא ווי ס'איז געווען בפעם הראשונה, אַז בריאת אדה"ר איז געווען בסוף יום הששי.

ז. כאן המקום להעיר בנוגע צו דעם וואָס ר"ה איז צוויי טעג,

[וואָס דאָס איז ניט נאָר אין חוץ לארץ נאָר אויך אין ארץ ישראל,

וואָס אין דערויף איז מודגש דער ענין פון "(אתם נצבים היום) כולכם", וואָרום אַלע ימים טובים איז דאָך דאָ אַ חילוק צווישן חו"ל און א"י, וואָס אין חו"ל פּראַוועט מען אַ יו"ט שני של גליות, משא"כ אין א"י; משא"כ ר"ה פּראַוועט מען צוויי טעג סיי אין א"י ("ארץ אשר גו' עיני ה' אלקיך בה מרשית השנה ועד אחרית שנה"), און סיי אין חו"ל, וואָס דאָרטן געפינט זיך רוב מנין ורוב בנין פון אידן, ביז משיח צדקנו וועט זיי ברענגן אין א"י].

וואָס כותבי התאריכים זוכן אויף דערויף (אַז ר"ה איז צוויי טעג) אַ מקור.

געפינט מען אויף דערויף אַ מקור אין אַ בפירוש'ן פסוק אין תושב"כ:

אין נחמי' [וואָס דער אַלטער רבי רופט אים אָן בשו"ע שלו (בהלכות ר"ה) מיטן נאָמען "עזרא"] קאַפּיטל ח, בהמשך לזה וואָס ער דערציילט וואָס איז פאָרגעקומען "ביום אחד לחודש השביעי", אין דעם טאָג פון ר"ה – אַז מ'האָט אָנגעזאָגט אידן "אכלו משמנים ושתו ממתקים ושלחו מנות לאין נכון לו כי קדוש היום לאדונינו ואל תעצבו כי חדות ה' היא מעוזכם", און דערנאָך – אַז אידן האָבן אַזוי געטאָן בפועל, "וילכו כל העם לאכול ולשתות ולשלח מנות ולעשות שמחה גדולה גו'" – שטייט "וביום השני גו'",

טייטשן מפרשים אַז "ביום השני" מיינט (ניט דער טאָג וואָס קומט נאָך ר"ה, נאָר) "ביום השני של ראש השנה",

און מ'איז מפרש (פון דברי רז"ל) דעם טעם לזה אַז עס זיינען דעמולט געווען צוויי טעג פון ר"ה, וואָרום בימי עזרא האָט מען מעַבּר געווען חודש אלול, אַז עס זאָל זיין ל' יום.

ח. הנזכר לעיל פון נחמי' אַז ב(יום א' ד)ר"ה איז געווען "וילכו כל העם לאכול גו' ולעשות שמחה גדולה" – איז ע"ד ווי כ"ק מו"ח אדמו"ר שרייבט אין סה"מ תש"ג בתחלתו, אַז מ'זעט במלכותא דארעא אַז בשעת מ'איז מכתיר אַ מלך איז "ההכתרה באה בשמחה גדולה כו'".

און וויבאַלד אַז "מלכותא דארעא כעין מלכותא דרקיעא", איז דערפאַר אויך הכתרת המלך אין מלכותא דרקיעא – בשעת מ'איז מכתיר דעם אויבערשטן בר"ה – בשמחה גדולה.

ט. אַ מאמר המוסגר:

אויף דערויף וואָס מ'זאָגט אַז וויבאַלד "מלכותא דארעא כעין מלכותא דרקיעא", איז אַזוי ווי אין מלכותא דארעא איז הכתרת המלך בשמחה גדולה, אַזוי איז אויך אין מלכותא דרקיעא – איז דאָך דאָ די שאלה:

דער אויבערשטער איז דאָך ניט מוכרח צו טאָן די ענינים למעלה ווי זיי זיינען למטה – איז ווי אַזוי זאָגט מען "דערפאַר", אַז וויבאַלד אין מלכותא דארעא איז הכתרת המלך בשמחה גדולה, דערפאַר איז הכתרת המלך אין מלכותא דרקיעא אויך באופן זה?!

עד"ז איז די שאלה בנוגע צו אַלע משלים וואָס ברענגען זיך אין חסידות און אין מאמרי רז"ל אויף דעם אויבערשטן, "משל למה הדבר דומה למלך בשר ודם" וכיו"ב – ווי קען מען זאָגן אַז אַן ענין איז אין אַ געוויסער אופן למעלה, באַ דעם אויבערשטן, דערפאַר וואָס אַזוי איז דאָס למטה?!

וואָס די שאלה איז אויך בנוגע צו דעם משל וואָס דער מגיד ברענגט, אַז אַזוי ווי ביי אַן אב דאָ למטה איז נחקק במחשבתו צורת הבן, אַזוי איז אויך למעלה, אַז נשמות ישראל זיינען חקוק במחשבתו פון דעם אויבערשטן [מיט דעם חילוק, אַז אין דעם משל באַ דעם אב, וואָס ער איז אַ בשר ודם, איז "מי שלא הי' לו בן מעולם לא יכול לומר שיהא נחקק במחשבתו צורת הבן שיהי' לו אחר כך . . אבל אצל השם יתברך . . אף קודם שנבראו ישראל הי' נחקק צורתם במחשבה . . כי אצלו יתברך העבר והעתיד א'"].

י. והביאור בזה:

ס'איז ניט דער פשט אַז וויבאַלד דער ענין איז אַזוי למטה דערפאַר איז דאָס אַזוי אויך למעלה, נאָר פאַרקערט: דערפון וואָס מ'זעט ווי דער ענין איז למטה ווייס מען, און דאָס איז אַ ראי', ווי דער ענין איז למעלה,

נאָכמער: וויבאַלד אַז דער ענין איז אַזוי למעלה, איז "נשתלשלו מהן", און עס ווערט אַזוי אויך למטה, ובמילא אַז מ'וויל וויסן ווי אַן ענין איז למעלה, דאַרף מען זיך צוקוקן ווי דער ענין איז למטה און דערפון האָט מען אַ ראי' ווי דאָס איז למעלה.

און אַזוי איז דאָס בנוגע צו אַלע משלים.

דער טעם פאַרוואָס דער אויבערשטער האָט עס אַזוי אויסגעשטעלט, איז – כדי עס זאָל זיין "מבשרי אחזה אלוקה", און ער וויל אַז זיינע ענינים זאָלן זיין ניט נאָר אין אַן אופן פון אמונה, נאָר אויך אין אַן אופן פון ידיעה, ווי דער דיוק הלשון פון דעם רמב"ם איז "לידע" און ניט "להאמין", כמדובר כמ"פ,

[וואָס דאָס איז אויך דער ביאור אין דער שאלה וואָס דער צ"צ ברענגט אין סהמ"צ שלו: ווי איז שייך זאָגן אַ ציווי אויף אמונה בה', בשעת דאָס איז דער יסוד און די הקדמה פון אַלע מצוות וציוויים?

און ער איז דאָרטן מבאר, אַז נוסף אויף דעם ביאור אַז דער ציווי איז אויף דער אמונה אין די פרטים – איז עוד ועיקר: דער ציווי איז (ניט נאָר "להאמין" נאָר אויך) "לידע שיש שם מצוי ראשון"].

וואָס דערפאַר דאַרף מען האָבן משלים וואָס געפינען זיך למטה אין עוה"ז בכדי צו פאַרשטיין בידיעה ווי די ענינים זיינען למעלה – "מבשרי אחזה אלוקה". ועד"ז איז אויך בנוגע צו דעם אדם למטה, אַז ער איז "אדמה לעליון", ובמילא קען מען וויסן פון אַ מלך דאָ למטה ווי איז מלך מלכי המלכים הקב"ה, און פון אַן אב דאָ למטה, ווי איז אבינו שבשמים.

ועד"ז איז מובן בנוגע צו דעם וואָס עס שטייט אין סה"מ תש"ג, אַז דערפון וואָס מ'זעט אַז הכתרת המלך אין מלכותא דארעא איז "באה בשמחה גדולה", ווייסט מען אַז אַזוי איז אויך הכתרת המלך אין מלכותא דרקיעא.

עד כאן מאמר המוסגר.

יא. ווי גערעדט פריער (ס"ז) אַז בהמשך לזה וואָס עס שטייט אין נחמי' אַז ביום א' דר"ה איז "וילכו כל העם לאכול גו' ולעשות שמחה גדולה", זאָגט דער פסוק אַז דערנאָך איז געווען אַ יום שני פון ר"ה.

דערציילט דער פסוק וואָס איז דעמולט (ביום השני דר"ה) געווען: "וביום השני נאספו ראשי האבות לכל העם הכהנים והלוים אל עזרא הסופר ולהשכיל אל דברי התורה, וימצאו כתוב בתורה אשר צוה ה' ביד משה אשר ישבו בני ישראל בסוכות בחג בחודש השביעי",

און עזרא האָט זיי דעמולט אָנגעזאָגט "אשר ישמיעו ויעבירו קול בכל עריהם ובירושלים לאמר צאו ההר והביאו עלי זית ועלי עץ שמן ועלי הדס ועלי תמרים ועלי עץ עבות לעשות סוכות ככתוב".

[דער לשון "צאו ההר גו איז ע"ד ווי דער לשון וואָס שטייט אין חגי אַז "בחודש הששי (חודש אלול) ביום אחד לחודש" האָט דער אויבערשטער געזאָגט "העם הזה אמרו לא עת בא עת בית ה' להבנות", און בהמשך לזה האָט ער געזאָגט "עלו ההר והבאתם עץ ובנו הבית גו'" (ווי גערעדט וועגן דערויף אין דער התוועדות פון ר"ח אלול);

ס'איז אָבער דאָ אַ חילוק ביניהם, אַז דאָ שטייט "צאו ההר" און דאָרטן שטייט "עלו ההר", וואָס דער ביאור החילוק איז בפשטות:

אין חגי רעדט זיך וועגן אַ מעמד ומצב קודם שנבנה הבית און מ'דאַרף ערשט גיין בויען דעם ביהמ"ק – איז דאָך דאָס אַן עלי' פון אַ מצב נמוך פון קודם שנבנה הבית צו אַ מצב פון בנין הבית, דערפאַר זאָגט ער דעם לשון "עלו ההר גו'"; משא"כ אין נחמי' רעדט זיך וועגן אַ מעמד ומצב וואָס ס'איז שוין דאָ דער ביהמ"ק (ווי ער זאָגט אין די ווייטערדיקע פסוקים), און מ'דאַרף מערניט ווי אַהינצו גיין – "צאו ההר גו'")].

וואָס אע"פ אַז באותו יום, ביום ב' דר"ה, האָבן אידן נאָך ניט מקיים געווען מצות סוכה בפועל – וויבאַלד אָבער אַז זיי האָבן שוין דעמולט מחליט געווען און אָנגענומען אַז זיי וועלן מקיים זיין דאָס וואָס עזרא האָט זיי געזאָגט, "אשר ישמיעו ויעבירו קול בכל עריהם ובירושלים לאמר צאו ההר גו'" – איז "מחשבה טובה הקב"ה מצרפה למעשה", במילא איז מען בשעת דער מחשבה טובה שוין פאַרזיכערט אַז דאָס וועט אַראָפּקומען אין אַ מעשה בפועל.

און נאָכמער:

אויפן פסוק "וילכו ויעשו בני ישראל כאשר צוה ה' את משה ואהרן" בנוגע צו קרבן פסח, פרעגט רש"י "וכי כבר עשו והלא מראש חודש נאמר להם", און ער פאַרענטפערט: "אלא מכיון שקבלו עליהם מעלה עליהם הכתוב כאילו עשו", ביז אַז אין פסוק שטייט "ויעשו" אָן אַ כ"ף הדמיון.

וואָס דערפון איז אויך פאַרשטאַנדיק בנוגע צו דער החלטה פון די אידן דעמולט, ביום ב' דר"ה, בנוגע מצות סוכה – אַז שוין דעמולט ווערט דאָס פאַררעכנט ווי זיי האָבן דאָס געטאָן בפועל.

יב. דערנאָך דערציילט דער פסוק ווי די אידן האָבן מקיים געווען בפועל מצות סוכה: "ויצאו העם ויביאו ויעשו להם סוכות איש על גגו ובחצרותיהם ובחצרות בית האלקים וברחוב שער המים וברחוב שער אפרים", און "ותהי שמחה גדולה מאד", און (ווי ער זאָגט פריער אין פסוק) דאָס איז געווען אַזאַ גרויסע שמחה אַז פון די צייטן פון יהושע בן נון איז ניט געווען אַזאַ שמחה.

וואָס בקשר מיט דעם פסוק "ויצאו העם ויביאו ויעשו להם סוכות איש על גגו ובחצרותיהם ובחצרות בית האלקים גו'" שטייט אין תשובות הגאונים, אַז מ'האָט באַ זיי געפרעגט אַ שאלה צי מ'דאַרף מאַכן אַ סוכה (אויך) אין אַ בית־הכנסת.

איז לכתחלה די הו"א אַז מ'דאַרף ניט, וואָרום אַ סוכה דאַרף זיין "(תשבו) כעין תדורו", דאַרף מען מאַכן אַ סוכה נאָר אין דער אייגענער דירה, משא"כ אין אַ ביהכנ"ס וואָס איז ניט "כעין תדורו" – דאַרף מען דאַרטן ניט מאַכן קיין סוכה.

אָבער דערנאָך איז ער ממשיך אין דער תשובה, אַז מ'דאַרף יע מאַכן אַ סוכה אין אַ ביהכנ"ס פאַר אורחים [און ווי ער זאָגט דאָרטן, אז אין באַגדאַד (וואָס דאָרטן האָבן געוואוינט כמה גאונים) האָט מען געמאַכט סוכות בבתי כנסיות שלהן], און ער ברענגט דאָרטן אויך אַז אַזוי איז געווען אין מקדש פון דעם פסוק אין נחמי' וואו עס שטייט אַז "ויעשו להם סוכות . . בחצרות בית האלוקים".

און דערנאָך איז ער מסיים אין דער תשובה "וכן מנהג ישראל" – אַז אַזוי איז מנהג ישראל לדורות.

יג. פון כל הנ"ל (פון דעם וואָס ווערט דערציילט אין נחמי' און פון די תשובות הגאונים מיט די פרטים שבזה) קען מען אַרויסנעמען כמה הוראות.

איינע פון זיי: ביום ב' דר"ה דאַרף מען זיך שוין גרייטן צו חג הסוכות, און מחליט זיין אַז מ'וועט טאָן אַלע ענינים וואָס מ'דאַרף טאָן בחג הסוכות, ביז אין אַן אופן פון "שמחה גדולה מאד".

[ובפרט לפי המבואר אין חסידות, אַז בר"ה זיינען דאָ אַלע ענינים פון "חגינו", חג הסוכות, אין אַן אופן פון "בכסה" (כנ"ל ס"ב)].

ובנוגע לפועל:

אַזוי ווי מ'האָט גערעדט אין די פריערדיקע התוועדויות, ובשנים שלפנ"ז, וועגן דעם ענין פון "ושלחו מנות לאין נכון לו" וואָס דאַרף זיין בר"ה – עד"ז דאַרף מען טאָן אויך בנוגע צו חג הסוכות – צושטעלן אַלע ענינים וואָס אידן דאַרפן האָבן כדי צו קענען פּראַווען חג הסוכות מתוך שמחה, ביז מיט אַ "שמחה גדולה מאד".

ועד"ז דאַרף מען אויך טאָן בנוגע צו אַלע ימים שבינתיים (צווישן ר"ה און חג הסוכות), אַז זיי זאָלן זיין טעג אָנגעפילטע מיט שמחה, און ‏"שמחה גדולה מאד", וואָס דאָס טוט מען אויף ביי אַלע אידן דורך דערויף וואָס מ'שטעלט צו די וואָס דאַרפן עפּעס האָבן בכדי צו זיין בשמחה וטוב לבב – די ענינים וואָס זיי דאַרפן האָבן.

ביז אַז מ'קומט צו "שמחת עולם על ראשם", וואָס דאָס איז פאַרבונדן מים דער גאולה האמיתית והשלימה ע"י משיח צדקנו,

וואָס "יבנה מקדש במקומו", און דערנאָך "יקבץ נדחי ישראל", אין אַן אופן פון "הקהל את העם האנשים והנשים והטף וגרך אשר בשעריך" אין דעם יאָר וואָס איז אַ שנת הקהל, שנת תשמ"א, הבא לקראתנו לטובה ולברכה.

און נאָך פאַר דערויף זאָל זיין "נכתבין ונחתמין לאלתר לחיים" בספרן של צדיקים גמורים, וואָס "עמך כולם צדיקים" – אז עס זאָל זיין אַ כתיבה וחתימה טובה לשנה טובה ומתוקה בטוב הנראה והנגלה ולמטה מעשרה טפחים,

און במהרה בימינו ממש.

ברך ברכת המזון. ואח"כ אמר: כוס של ברכה וועט מען בלי־נדר טיילן נאָך דער התוועדות מאָרגן (שבת) בצהרים.