לקוטי שיחות חלק א/ויחי

לקוטי שיחות
חלק א
בראשית • נח • לך לך • וירא • חיי שרה • תולדות • ויצא • וישלח (י"ט כסלו) • וישב • מקץ • ויגש • ויחי • שמות • וארא • בא (ויו"ד שבט) • בשלח • ט"ו בשבט • יתרו • משפטים • תרומה • תצוה • פורים קטן • תשא • ויקהל • אדר • פקודי • ויקרא • זכור • פורים • צו • שמיני • תזריע • מצורע (שבת הגדול) • שבת הגדול • פסח • אחרי • קדושים • אמור • בהר • בחוקותי (ל"ג בעומר) • ל"ג בעומר

פרשת ויחי

א. די ברכה מיט וועלכער יעקב אבינו האט געבענטשט זיין זון אשר איז: מאשר שמנה לחמו. זאגט אויף דעם רש"י אז דאס מיינט, אז ביי אים זאל זיין א סך בוימל, און רש"י איז מוסיף אז דאס איז אויך געווען משה רבינו'ס ברכה צו אשר'ן – וטובל בשמן רגלו.

מען האט שוין א סך מאל גערעדט וועגן דעם, אז אלע ענינים וואס זיינען דא אין גשמיות, זיינען אויך דא אין רוחניות. און אדרבה – פון די ענינים אין רוחניות קומען אראפ די זעלבע ענינים אויך למטה אין גשמיות.

אויב דאס איז אזוי אין ענינים פון וועלט, איז מכל שכן וקל וחומר אז די ענינים וועלכע שטייען אין תורה, זיינען דא אין רוחניות. ווארום יעדער ענין פון תורה האט דאך אין זיך ניט נאר דעם פשט נאר אויך דעם רמז, דרוש און סוד.

אזוי אויך די ברכה "מאשר שמנה לחמו" און "וטובל בשמן רגלו', איז כאטש אין מקרא יוצא מידי פשוטו, אז ס'איז טאקע געווען – פשוט אין גשמיות – א סך זיתים (אוילבירטן) אין דער נחלה פון אשר, ווי רש"י ברענגט דערויף דעם סיפור וואס ווערט דערציילט אין גמרא, שעפט דאס אבער ניט אויס דעם גאנצן אינהאלט פון פסוק, און עס איז זיכער פאראן דער ענין אויך אין רוחניות.

ב. דער ענין פון וטובל בשמן רגלו אין רוחניות איז:

שמן איז א רמז (אנדייטונג) אויף חכמה, וואס חכמה איז דער העכםטער טייל ביי דעם מענטשן. רגל איז דער נידעריקסטער טייל פון מענטשן. וטובל בשמן רגלו מיינט, אז – רגל נוצט זיך מיט שמן, ד. ה. אז כאטש אויסערלעך איז דאך רגל די נידעריקסטע מדריגה, פונדעסטוועגן איז פאראן אין איר גאר א גרויסע מעלה, ביז אז אפילו חכמה – שמן – קומט ניט צו דער מעלה, וואס דערפאר באנוצט זיך רגל מיט שמן.

אזוי געפינען מיר אויך בזמן המשיח – ועמדו רגליו ביום ההוא על הר הזיתים. שמן איז חכמה, זיתים איז דער מקור פון שמן. און הר הזיתים איז נאך העכער פון זיתים, ווארום דאס איז דאך דער ארט פון וועלכן עס קומען ארויס זיתים. איז דאך פארשטאנדיק אז הר הזיתים איז גאר א דערהויבענע מדריגה, און פונדעסטוועגן זאגט מען, ועמדו רגליו ביום ההוא על הר הזיתים, אז רגלים שטייען נאך העכער פון הר הזיתים.

דער ענין פון שמן מיט רגל אין עבודה איז: שמן (חכמה) מייגט אז ער לערנט תורה און איז מקיים מצוות ווייל ער האט אין דעם א פארשטאנד און א געשמאק. אבער רגל מיינט, אז זיין עבודה איז מצד קבלת עול. איז כאטש אין פלוג איז דאס א נידעריקע מדריגה, ווארום ער האט דאך אין דעם ניט קיין געשמאק און קיין חיות, מער ניט ווי קבלת עול אליין, פונדעסטוועגן, איז דא א מעלה אין עבודה מצד קבלת עול אויף עבודה מצד טעם ודעת, ווי מען וועט ווייטער דערקלערן.

און דערפאר איז אויך אין גשמיות (וואס די ענינים איך גשמיות נעמען זיך פון רוחניות כנ"ל) פאראן א מעלה אין רגל אויפן ראש, וואס דער רגל דוקא איז משלים דעם ראש, כמבואר בלקוטי תורה פ' נצבים.

ג. אויף צו פארשטיין די מעלה פון רגל אויף ראש, אויך צו פארשטיין די שייכות פון מעלת הרגל מיט שבט אשר, דארף מען פריער דערקלערן דעם ענין פון מחנה דן, וואס שבט אשר איז געווען פון זיין מחנה.

מחנה דן איז געווען מאסף לכל המחנות. זיי זיינען געגאנגען צום סוף פון אלע מחנות, און דורך דעם האבן זיי געהאט די מעגלעכקייט צו געפיגען אלע זאכן וואס די פריערדיקע מחנות האבן פארלארן, און אוםקערן זיי צו זייערע בעלי־בתים.

דאס הייסט, אז ניט קוקנדיק אויף דעם וואס מחנה דן זיינען געגאנגען צום סוף, וואס דאס ווייזט אז זיי זיינען געווען נידעריקער פון די אנדערע מחנות – בחינת רגל,

פונדעסטוועגן – און אדרבה, מצד דעם גופא – האבן זיי אומגעקערט די אבידות צו די אנדערע מחנות.

ד. ווי געזאגט פריער, איז אלע ענינים אין גשמיות נעמען זיך און דייטן אן אויף זייער ענין אין רוחניות.

דער ענין פון אבידה איז אזוי ווי עס זאגן די רז"ל איזהו שוטה זה המאבד כל מה שנותנים לו. זאגט אויף דעם חסידות א פירוש, אז מלמעלה גיט מען יעדן אידן דעם מ"ה^[*9], ד. ה. דעם כוח פון ביטול צו אלקות. אבער מצד דעם יצר־הרע, וואס ווערט אנגערופן מלך זקן וכסיל – שוטה – קען מען פאַרלירן חס ושלום דעם מ"ה, און די אבידה ווערט געפונען און אומגעקערט דורך מחנה דן – מאסף לכל המחנות.

די מחנות וואָס זיינען געגאנגען פריער, און געווען נאָענט צום משכן. אפילו שבט לוי און אפילו בני קהת קען ביי זיי זיין אַ מציאות, אַז זיי זאָלן פארלירן דעם מיה און ביטול צו אלקות. נאָר ביי מחנה דן – בחינת רגל דוקא, איז ניט נאר וואָס דער מ"ה וואָס אין זייער נשמה איז גאַנץ, נאָר נאָך מערער, זיי קערן אום דעם מ"ה און ביטול אויך צו אַלע אידן.

אזוי ווי מ'האט גערעט פריער, אַז דער רגל דוקא אין משלים דעם ראש.

ה. און דאס איז אויך וואס שטייט (אין היינטיקער סדרה) דן ידין גו'. די גמרא זאגט: ההוא דאמר דונו דיני אמרי שמע מינה מדן קאתי דכתיב דן ידין גו'.

די הנהגה פון "דונו דיני" איז, אז אויף יעדער זאך, אפילו אויף גאר א קלייניקייט, קוקט ער אריין ווי איז דער דין אין שולחן ערוך. ער ווייס, אז די וועלט איז ניט הפקר, און אויך אויף דער קלענסטער זאך, איז דא א הוראה אין תורה.

די הנהגה קומט מצד קבלת עול דוקא. בשעת די עבודה אין תורה ומצוות איז מצד טעם ודעת – מצד פארשטאנד, – איז דאך אויך לויט דעם שכל פון תורה פאראן א חילוק פון א גרויסע זאך ביז א קליינע. והראי' וואס תורה רופט אן איינע קלה שבקלות און די צווייטע – חמורה שבחמורות. אבער מצד קבלת עול זיינען קלות שבקלות וחמורות שבחמורות גלייך, ווייל ביידע גלייך זיינען דעם אויבערשטנס גזירות.

און דאס איז די עבודה פון מחנה דן – קבלת עול. וואס דערפאר איז דאס בגילוי – אויסערלעך – א נידעריקע מדריגה, ווארום ער האט דאך ניט אין דעם קיין פארשטאנד און געשמאק, אבער באמת ובפנימיות, איז קבלת עול העכער פון השגה און דאס איז אין צוויי ענינים:

א) השגה – פארשטאנד – איז באגרענעצט. ובמילא, מיט השגה קען מען ניט נעמען אלקות – ג־טלעכקייט, – ווייל אלקות איז בלי גבול – אומבאגרענעצט. איז בשעת ער דינט דעם אויבערשטן מצד שכל, נעמט ער אים – דעם אויבערשטן – אין א באגרענעצטן אופן, אויף וויפל זיין שכל קען משיג זיין. דאקעגן קבלת עול איז די איבערגעגעבנקייט צום אויבערשטן אזוי ווי ער – דער אויבערשטער – איז בלי גבול – אומבאגרענעצט.

ב) אויסער דער מעלה פון קבלת עול אויף השגה, וואס קבלת עול דערלאנגט העכער פון השגה, איז אויך דא די מעלה אין קבלת עול וואס דאס איז דער יסוד פון כל העבודה, אויך פון דער עבודה וואס על פי טעם ודעת. ווארום אויף שכל אליין טאר מען ניט בויען, און בכדי אז דער שכל זאל זיין ווי ער דארף זיין, איז עס פריער דורך קבלת עול דוקא. ווי ער זאגט אין תניא בשם הזהר "ואי האי לא אשתכח גבי' לא שריא בי' קדושה".

ו. און לויט דעם וועט מען פארשטיין דעם ענין וואָס מחנה דן איז געגאנגען צום סוף, מאסף לכל המחנות, וואָס אין דעם זיינען פאַראַן דריי טעמים:

א) ווייל זייער עבודה איז געווען בקבלת עול, וואָס בגילוי – אויר סערלעך – איז דאָס אַ נידעריקע מדריגה, בחינת רגל. און וויבאלד אַז זייער מדריגה אין רוחניות אין געווען (בגילוי) בסוף, דערפאר איז אויך זייער ארט בגשמיות געווען צום סוף.

ב) מצד דעם ביטול פון קבלת עול, האָבן זיי זיך מוסר נפש געווען אויף צו זיין מאספים לכל המחנות. אפילו צו די הינטערשטעליקע פון אידן, כאָטש אַז דורך דעם האָבן זיי געדארפט זיין ווייט פון דעם משכן און צום סוף.

ווארום בשעת ער שטייט אין ביטול פון קבלת עול, איז ער ניט קיין מציאות פאר זיך, זיין גאַנצע מציי אות איז נאָר דער קיום רצון העליון. אים איז ניט נוגע וואָס וועט זיין מיט אים, אים אין נוגע נאָר אַז דער רצון העליון זאל זיך דורכפירן. און דערפאר איז ביי אים רעכט אַז ער אליין זאָל זיין ווייט פון משכן און צום סוף, אבי מקיים זיין רצון העל־ יון דורך מקרב זיין א אידן צו ג־טלעכקייט.

ג) מחנה דן, קבלת עול, גיט אַ קיום און איז דער יסוד פון דער גאַנצער עבודה, אויך צו השגה. אָט אזוי ווי רגל און יסוד, וואָס אויף זיי שטייט דער גאַנצער בנין, און זיי האַלטן אונטער דעם קאָפּ.

ז. די הוראה פון דעם אין עבודה איז:

אויך דער וואָס לערנט תורה און אין מקיים מצות אויף דעם דערהויבענסטן אופן, ביז אַז ער שטייט נאָענט צום משכן און ארון, פונדעסטוועגן, אויב ער טראַכט נאר וועגן זיין אייגענער טובה, (אפילו בשעת דאָס רעדט זיך וועגן זיין רוחניות'דיקער טובה) און עס פעלט ביי אים די איבערגעגעבנקייט צו טאָן אַ טובה א צווייטן אידן, איז וויבאלד עס פעלט ביי אים דער ענין פון ואהבת לרעך כמוך, יסוד כל התורה, קען ער פארלירן דעם מ"ה שבנפשו.

דוקא דער וואָס גיט זיך אַוועק מיט אַ מסירת נפש אויף אהבת ישראל, דער דוקא איז זיכער מיט זיך אַליין, אַז ער וועט זיין גאַנץ, און ער קערט אום אויך די אבידות הרוחניות (די רוחניות'דיקע פאַרלוסטן) צו אַ צווייטן אידן.

ח. די מעלה צו וועלכער מען דערגרייכט דורך דער עבודה פון קבלת עול און מסירת נפש אויף אהבת ישראל, זאָגט ער אין פ' ברכה אין דער ברכה פון שבט נפתלי וואָס ער ער איז געווען צום סוף פון מחנה דן גופא – "ים ודרום ירשה".

די ווערטער "ים ודרום ירשה" זיינען דריי מדריגות, מיט א סדר פון מלמטה למעלה.

"ים": עס שטייט אין גמרא, שכינה במערב, ד. ה. אז כאטש מערב־זייט איז איינע פון די ד' רוחות, און איז אויך מוגבל בגדר מקום, אזוי ווי די איבעריקע רוחות, פונדעסטוועגן, איז אין צד מערב פאַראַן גילוי השכינה מערער ווי אין די איבעריקע רוחות.

"ודרום": עס שטייט אין לקוטי תורה אז אין דרום איז די שטארקסטע היץ פון דער זון. אויף שמש שטייט: שמש (ומגן) הוי' (אלקים), ווארום דאס איז העכער פון "ים". "ים" איז דער כוח אלקי ווי ער איז שוכן און איז מוגדר בגדר זמן ומקום. (דערפאר איז דער לשון: שכינה במערב). אבער אין "דרום" איז דער גילוי פון שמש הוי', הי' הוה ויהי' כאחד וואס איז העכער פון זמן ומקום (צייט און ארט).

"ירשה": דער חילוק פון ירושה ביז מכירה ומתנה איז:

אין מכירה דארף דער לוקח געבן געלט. במילא איז די גרויסקייט און די ווערדע פון דער זאך וואס דער מוכר גיט אים, לויט דער ווערדע פון די געלט וואס דער לוקח גיט.

אויך אין מתנה וואס דער נותן גיט צום מקבל אומזיסט, זאגט מען: אי לאו דעביד לי' נייחא לנפשי' לא הוה יהיב לי' מתנתא. ובמילא איז פארשטאנדיק, אז אויך די מתנה וועלכע ער באקומט ענדערט זיך (כאטש עס איז ניט אויסגעמאסטן) לויט דער גרויסקייט פון דעם נחת רוח וואס דער מקבל האט פאַרשאַפט דעם נותן.

אבער אין ירושה האט אינגאנצן ניט קיין שייכות דער מצב פון יורש און זיין עבודה. ירושה קומט במילא און אויך צו א קטן ביותר.

די זעלבע זאך איז אויך אין רוחניות: מכירה ומתנה מיינט דער גילוי אור אלקי וואס איז אויסגעמאסטן לויט דעם מענטשנס עבודה, וואס אן ענדערונג אין דער עבודה פון מענטשן ענדערט דעם אופן פון דעם גילוי. אבער ירושה איז דא ביי אלע אידן (ווארום בנים אתם להוי' אלקיכם, ובמילא איז יעדער איד אַ יורש), ס'איז העכער פון כלי המקבל און האט ניט קיינע הגבלות.

ט. דורך וואס קומט מען צו צום "ירשה", – דורך דער עבודה פון קבלת עול און מסירת נפש אויף אהבת ישראל. ווי געזאגט פריער, אז דורך עבודה על פי טעם ודעת קען מען נעמען אלקות נאר אין אַ באַגרענעצטן אופן, לויט דער גרויסקייט פון זיין שכל, אויף וויפל ער קען משיג זיין. אבער קבלת עול איז די איבערגעגעבנקייט צום אויבערשטן ווי ער איז בלי גבול.

און כאטש, ווי געזאגט פריער, ירושה איז דא ביי אַלע אידן, פונדעסטוועגן קען דאך דאס אבער זיין אויך בהעלם – פארהוילן – (וכנ"ל בענין איזהו שוטה זה המאבד כל מ"ה שנותנים לו) און דורך קבלת עול איז דאס בגילוי – אַנטפלעקט.

י. אין מחנה דן גופא איז שבט אשר געווען דער מיטלסטער שבט, ניט קצוות, נאר אמצעי משובח, פנימיות שברגל.

אזוי ווי מחנה דן אין אלגעמיין האט גע'פועל'ט אויך אין אלע אידן כנ"ל, אזוי אויך שבט אשר בפרט האט משפיע געווען צו אלע אידן, און ווי עס שטייט ביי אשר (בפ' ברכה) יהי רצוי אחיו, און רז"ל זאגן אז ער האט געגעבן שפייז צו די איבעריקע אידן בשנת השמיטה.

יא. מען דארף אבער פארשטיין די שייכות פון דער השפעה פון שבט אשר צו שמיטה דוקא.

אויך דארף מען פארשטיין: ביי שמיטה שטייט דאך אין תורה וכי תאמרו מה נאכל גו' וצויתי את ברכתי גו', האט דאך די ברכה געדארפט זיין ביי אלע שבטים, איז פארוואס האבן זיי געדארפט אנקומען צו שבט אשר דוקא?

יב. דער ענין השמיטה (היי־יאר איז דאך שנת השמיטה) ווערט דערקלערט אין פסוק, אז עס דארף זיין שביתת הארץ אין די מלאכות פון חרישה וכו', בחריש ובקציר תשבות, די מלאכות וועלכע זיינען פארבונדן מיט מענטשלעכער שפייז, דארפן אפגעשטעלט ווערן. זאגט אויף דעם דער פסוק: וכי תאמרו מה נאכל, און ענטפערט, וצויתי את ברכתי גו'.

איז דאך אין פלוג ניט פארשטאנדיק, נאך וואס דארף מען דעם יתור לשון וכי תאמרו גו'? נאך מער – וואס דארף תורה אויפטאן א קשיא? וויבאלד אבער אז ס'איז א שאלה אין תורה, מוז מען זאגן אז אויך די קשיא האט אן ארט אין קדושה.

דאס מיינט, אז דער אויפטו פון שמיטה איז, עס זאל זיין ניט אין דעם אופן אז עס שטעלט זיך ניט לכתחילה קיין קשיא, נאר דער ענין השמיטה איז אז עס שטעלט זיך דוקא יא א קשיא און א שטארקע קשיא און פונדעסטוועגן שטעלט ער זיך אפ פון ארבעטן, ווי דער אויבערשטער האט געהייסן.

מצות שמיטה איז פארבונדן מיט אזא פלאַץ און מיט אַזעלכע ענינים, אז ס'איז דא אן ארט אויף א קשיא, און פונדעסטוועגן ווירקט עס ניט אויף דער הנהגה פון אידן, און דערפאַר איז וצויתי את ברכתי.

אויך דער וצויתי את ברכתי איז ניט אין אן אופן, אז מען וועט ניט דארפן אנקומען צו תבואות הארץ, אזוי ווי עס איז געווען ביי משה'ן וואס לחם לא אכל ומים לא שתה. עס איז אויך ניט באופן, אז עס זאל זיין א כוח אין דער אכילה פון שנה הששית, אז מיט דעם כוח פון עסן דעם זעקסטן יאר וועט מען זיין זאט אויך דעם זיבעטן יאר, אזוי ווי ביי אלי' הנביא וואס ער האט זיך געשפייזט פערציק טעג מיט דעם כוח פון איין מאל עסן, נאר עס וועט זיין וצויתי את ברכתי, עס זאל זיין ברויט און שפייז אין זיבעטן יאר גופא.

און ניט אזוי ווי מן וואס מען האט אין אים געפילט אַלע טעמים און עס איז ניט געווען אין אים קיין פסולת, נאר פשוט'ער גשמיות'דיקער ברויט, אויך מיט די חסרונות און פסולת פון גשמיות.

און דאס וועט זיין ניט בהר סיני, אדער במדבר – נאר אין די פעלדער און וויינגערטנער פון ארץ ישראל.

און ניט קוקנדיק אז עס איז אזוי פארבונדן מיט גשמיות און אפילו מיט חומריות – ביז עס שטעלט זיך א קשיא וכי תאמרו מה נאכל, פונדעסטוועגן טוט ער די מצוה מיט קבלת עול, און דורך דעם איז וצויתי את ברכתי, אין דעם מזון הגשמי עד למטה מטה.

און דערמיט וועט אויך זיין פארשטאנדיק, וואס כאטש אויף שמיטה שטייט ושבתה הארץ שבת להוי', פונקט ווי ביי שבת, פונדעסטוועגן זיינען דאס פשוט'ע וואכעדיקע טעג, ניט ווי שבת וואס איז אסור במלאכה, אפילו ניט ווי יום טוב, וואס עס איז מותר בלויז מלאכת אוכל נפש און די אנדערע מלאכות זיינען אסור, נאר שמיטה זיינען אלע מלאכות מותר, עס זיינען געוויינלעכע וואכן־טעג. און אין וואס מאנט מען דעם שבת להוי' – אין די פשוט'ע עניני ארץ – ערדישע זאכן – שהכל דורסין עלי', דארטן דארף זיין שבת להוי'.

יג. דערמיט וועט מען פארשטיין, פארוואס דער וצויתי את ברכתי – די ברכה און די המשכה פון פנימיות אין אן אנטפלעקטן אופן – איז געווען איבערהויפט אין חלק פון אשר.

בכדי דורכצופירן די עבודה פון שבת להוי' אין ענינים הגשמיים און אין אן ארט פון' העלמות והסתרים ביז אפילו אין אן ארט פון קשיות, איז דאס דורך קבלת עול דוקא, וואס מיטן כוח פון קבלת עול קען מען גיין אויך אין אן ארט פון פינסטערניש.

און בכדי מגלה זיין אין דעם פון שרש ומקור הפנימי – איז דאס בפרט און דוקא ביי אשר'ן, וואס ער איז די בחינה פנימית שברגל.

און זייענדיק א מאסף לכל המחנות, האט שבט אשר דאס ממשיך געווען צו אלע אידן, ווי די רז"ל זאגן שהי' מזין את כל ישראל בתבואות (ער פלעגט שפייזן אלע אידן מיט תבואות).

יד. לויט דעם וואס איז דערקלערט געווארן וועגן שבט אשר, וועט מען אויך פארשטיין דעם ענין פון "מאשר שמנה לחמו" און "וטובל בשמן רגלו".

ביי אשר'ן האט געלויכטן די מעלה פון קבלת עול פון זיין שרש און פנימיות, מעין לעתיד לבוא, וואס דעמאלט וועט זיין מעשה גדול.

און דורך דער עבודה פון שמיטה – קבלת עול, וועט מען זוכה זיין צום גילוי דלעתיד, צום תרצה הארץ את שבתותי', וואס דאס ברענגט רצית ה' ארצך שבת שבות יעקב.

(מלוקט משיחות שמחת ביה"ש, ש"פ בראשית, תשי"ט)

טו. וועגן דעם שכר וועלכן מען באַקומט דורך דער עבודה פון אשר – זאגט אויף דעם דער מדרש אין היינטיקער סדרה: "מאשר שמנה לחמו – שהוא מעמיד בגדי שמונה". אזוי טייטשט אויך רש"י (אין צווייטן פשט) אויפן פסוק יהי רצוי אחיו שהיו בנותיו נאות כו' נשואות לכהנים גדולים – זיינע טעכטער זיינען געווען שיין און פאַרהייראַט צו כהנים גדולים (וועלכע גייען אין שמונה – אַכט בגדים).

וואס פאַר א שייכות האט בנות נאות צו כהנים גדולים? מוז מען דאך זאגן, אז דער עגין פון שיינקייט דא מיינט א רוחניות'דיקע שיינקייט, וואס איז שייך צו כהונה גדולה.

דער ענין פון אשה איז דאך אעשה לו עזר כנגדו, א הילף פאר דעם מאן אין זיין עבודה. און ווי מען געפינט דאס אין דעם ענין פון עבודת כהן גדול בפרט, אז בשעת זיין עבודה יום כיפור לפני ולפנים, איז געווען נוגע דער וכפר בעדו ובעד ביתו זו אשתו, און אן דעם האט ער ניט געקענט טאן זיין עבודה.

די אמת'ע שיינקייט פון דער אידישער פרוי, דער כל כבודה בת מלך פנימה, וואס דאס מיינט ענין הצניעות – דאס ברענגט און העלפט כהונה גדולה.

און דורך וואס איז מען זוכה צו דעם – דורך דער עבודה פון דונו דינא. בשעת אז די הנהגה איז מיט קבלת עול, על פי שלחן ערוך, ובכלל זה ענין הצניעות, איז מען זוכה אויפצושטעלן א דור ישרים מיט בנים ובני בנים עוסקים בתורה ומצוה, ביז צו כהנים גדולים, ד. ה. קינדער וואס גייען אריין אין קדשי הקדשים וואס דארטן איז נאר דער ארון מיט די לוחות אויף וועלכע עס זיינען אויסגעקריצט די עשרת הדברות, ניט אנגעשריבן מיט טינט וואס איז א צוגעגעבענע זאך צום פארמעט, נאר איינגעקריצט אויף די לוחות, אז ער מיט דער תורה זיינען איין זאך.

טז. לויט דעם וועט מען אויך פארשטיין, וואס ער זאגט פריער אין פסוק, ברוך מבנים אשר, ברענגט רש"י בשם הספרי' אין לך בכל השבטים שנתברך בבנים כאשר, און רש"י זאגט אויף דעם, ואיני יודע כיצד.

רש"י זאגט ואיני יודע כיצד, ווייל אין דעם מנין בני ישראל זעט מען ניט אז אין שבט אשר זאל זיין א גרעסערע צאל ווי אין די אנדערע שבטים.

מען דארף דערקלערן די ווערטער פון ספרי, לויט דעם מאמר רז"ל שקול זה כנגד כו', אז ער וועגט אריבער אלע אנדערע שבטים מצד די באזונדערע מעלות וועלכע זיינען פאראן ביי אים, און, אין אונזער ענין מיינט מען, דאס גרויס נחת פון קינדער. דורך דער הנהגה מיט קבלת עול אין חינוך אויף אזא אופן, איז מען זוכה צו קינדער וועלכע גייען בדרכי התורה ומצוות וכו' און מען האט פון זיי פיל נחת, מערער און מערער ווי פון א סך קינדער.

דערמיט איז מובן וואס ס'שטייט: וארבה את זרעו ואתן לו את יצחק; פרעגט דער רבי (מהורש"ב) נ"ע: ער זאגט וארבה את זרעו און פירט אויס א בן יחיד, יצחק'ן? נאר דער ענין איז ווי דערקלערט, אז מען קען האבן נחת פון איינעם מערער ווי פון א סך, ביז אז עס קען זיין איינער און איז שקול כנגד ששים רבוא, אזוי ווי משה רבינו שהי' שקול כנגד כל ישראל ואין דור שאין בו כמשה. און צו אזא קינד איז מען זוכה דורך אן עבודה פון קבלת עול דוקא.

יז. די שייכות פון זוכה זיין צו גוטע קינדער מיט דער עבודה פון קבלת עול, וועט מען פארשטיין מיט דעם וואס עס שטייט אין מדרש, אז פאר מתן תורה האט דער אויבערשטער געפאדערט פון אידן, זיי זאלן צושטעלן ערבות. די אידן האבן פארגעלייגט פארשידענע ערבים, אבער דער אויבערשטער האט עס ניט אנגענומען ביז די אידן האבן געזאגט בנינו ערבים בעדנו – אונזעדע קינדער זיינען ערבים פאר אונז.

די דערקלעדונג דערפון איז: במשך די יארן פון מענטשלעכן לעבן זיינען פאראן פארשידענע מדריגות: בן חמש למקרא וכו' ווי די משנה רעכנט אויס אין אבות פרק ה' אלע מדריגות אויספירלעך, ביז מען קומט צו שלימות המוחין, וואס דאס באקומט מען צו צוואנציק יאר. ווי עס זיינען באוואוסט די חילוקים פון בן שש, בן י"ג און בן עשרים, און אויך נאך עשרים זיינען פאראן פיל מדריגות. און תנוקות של בית רבן זיינען אין דער בחינה פון רגל.

און וויבאלד אז אלע אידן זיינען א קומה אחת שלימה, במילא, איז אזוי ווי ביי יעדערן בפרט איז דער רגל מעמיד דעם ראש (אין גשמיות), און אויך אין רוחניות איז קבלת עול האלט אויף די השגה, אזוי אויך בכללות ישראל, טוען אויף די רגלים אויך אין דעם ראש.

און ווי אויבן דערקלערט, אז מחנה דן, בחינת רגל, האט געגעבן א שלימות אויך בשאר המחנות.

און אזוי ווי אין אלע ענינים האט מען געדארפט אנקומען צו די רגלים, אזוי אויך ביי מתן תורה, און דערפאר איז מתן תורה לכל ישראל געווען דורך די ערבות פון תנוקות של בית רבן דוקא. ווייל תשב"ר, בחינת רגל, זיינען דער יסוד פון דעם גאנצן אידישן פאלק. און ווי ער פירט דארט אויס אין מדרש, מפי עוללים ויונקים יסדת עוז.

לויט דעם קען מען דערקלערן די שייכות פון גוטע קינדער צו קבלת עול, ווייל ביידע זיינען בבחינת רגל כנ"ל, דערפאר איז מען זוכה דורך דער הנהגה פון קבלת עול צו בנים ובני בנים עוסקים בתורה ומצות.

(משיחת שמח"ת, תשי"ט)

הערות שוליים