לקוטי שיחות חלק א/ויצא

לקוטי שיחות
חלק א
בראשית • נח • לך לך • וירא • חיי שרה • תולדות • ויצא • וישלח (י"ט כסלו) • וישב • מקץ • ויגש • ויחי • שמות • וארא • בא (ויו"ד שבט) • בשלח • ט"ו בשבט • יתרו • משפטים • תרומה • תצוה • פורים קטן • תשא • ויקהל • אדר • פקודי • ויקרא • זכור • פורים • צו • שמיני • תזריע • מצורע (שבת הגדול) • שבת הגדול • פסח • אחרי • קדושים • אמור • בהר • בחוקותי (ל"ג בעומר) • ל"ג בעומר

פרשת ויצא

א. היינטיקע סדרה הויבט זיך אן: ויצא יעקב מבאר שבע וילך חרנה. דאָס איז – ווי רש"י זאָגט – אַן איבערדערציילונג פון דעם סיום פון פאָריקער סדרה.

אין תורה איז אַלץ דייטלעך, אפילו פון איין איבעריקן אות לערנט מען אָפּ גאַנצע הלכות, היינט מכל שכן אַ גאַנצער ענין וואָס עס חזר'ט זיך איבער עטלעכע מאָל, איז דאָך דאָס געוויס אַן הוראה לדורות, פַאר יעדער צייט און אין יעדער אָרט און אויך פאַר היינטיקער צייט, ווייל די תורה איז אַן אייביקע.

ב. אויף דעם נאָמען באר שבע זאָגט די תורה צוויי טעמים: א) צוליב דער שבועה וואָס איז געווען ביי דעם כריתות ברית, וואָס אבימלך'ן. ביידע טעמים ווייזן אויף אַ צושטאנד פון רואיקייט ביי אידן. וילך חרנה, דער ענין פון חרן איז להיפך, ווי רז"ל זאָגן חרון אף של עולם, (דער צאָרן פון וועלט).

מ'פרעגט אַ קשיא: דער אויבערשטער האָט אונז געגעבן תורה און מצוות פון זיין פולער און ברייטער האנט, – וואו מ'גיט זיך נאָר אַ קער, איז שוין פאַראַן אָדער אַ מצות עשה וענפי', אָדער מ'דאַרף זיך אָפּהיטן פון איינע פון די שס"ה מצות לא־תעשה וענפי' – האָט ער דאך געדאַרפט לכל הפחות אַראָפּנעמען די דאגות פון אונז, דאגת הגלות, דאגת הפרנסה וכו', כדי עס זאל זיין לייכטער דער קיום המצוות? נאָך מערער, מען זאָל בכלל ניט האָבן צו טאָן מיט עניני העולם, און זיין מערער באהלה של תורה.

אויף דערויף דערציילט די תורה דעם סדר פון יעקב'ן, ד. ה. דעם סדר פון ישראל בטהרתם, ווי זיי זיינען שוין אָפּגעטיילט, לא כאברהם שיצא ממנו ישמעאל ולא כיצחק שיצא ממנו עשו, נאָר כיעקב וואָס מטתו שלימה.

איידער יעקב האָט געדאַרפט חתונה האָבן – בויען דעם בית ישראל, האָט מען אים געהייסן אַרויסגיין פון באר שבע, אַוועקגיין אויך פון די ישיבות פון שם ועבר, און גיין קיין חרן, חרון אף של עולם.

איידער ער האָט געדאַרפט אויפשטעלן דעם עם ישראל, האָט ער געקאָנט, און געדאַרפט, זיין אין באר שבע, אַן אָרט פון גילוי אלקות במוחש, וואו מצוות קומען אָן גרינג און עבירות קומען אָן שווער, אָבער בכדי אויפצובויען דעם בית ישראל, האָט ער געדארפט אַרויסגיין פון באר שבע, און קומען קיין חרן, אַן אָרט פון העלם והסתר (וואָס אלקות איז פאַרבאָרגן און באַהאַלטן),

– אויך עולם (וועלט) אַליין, איז כשמו – לשון העלם, ומכל שכן חרון אף של עולם –

וואָס דאָרט איז עבירות קומען אָן זייער גרינג און מצוות זייער שווער. און דורך דעם וואָס ער איז בייגעשטאַנען די נסיונות, האָט ער בונה געווען בית ישראל – מטתו שלימה.

דאָס איז אויך אַן הוראה צו יעדער אידן: דוקא דורך דעם וואָס ער האָט נסיונות און איז זיך מתגבר אויף זיי און שטייט זיי ביי – בויט ער אויף אַ אידישע הויז, אַ ליכטיקע הויז און אַ וואָרעמע הויז.

ג. דער סדר אין דעם דאָרף זיין – ווי דערציילט ווייטער אין סדרה.

בשעת יעקב איז אַוועק אין חרן, איז די ערשטע זאך וואָס ער האָט געטאָן, – ויפגע במקום, געשטעלט זיך דאַוונען. לכאורה, אַז ער גייט קיין חרן געפינען זיין זיווג, האָט ער די ערשטע זאַך געדאַרפט אויסלערנען זיך די שפּראַך און מנהגים פון דער מדינה, אָנטאָן זיך אין די קליידער פון דער מדינה וכו' וכו'. יעקב האָט אָבער אָפּגעלייגט די אַלע זאַכן, און אין וואָס האָט ער זיך עוסק געווען – אין עבודת התפלה.

ווי געזאָגט פריער, איז דער סיפּור מיט יעקב'ן – אַזוי ווי אַלע סיפורים פון תורה – אַן אָנווייזונג אויף אַלע דורות.

ווען איינער גייט בויען אַ בית בישראל, קען ער דאָך טראַכטן: מילא ביז איצטער איז ער געזעסן און געלערנט תורה און עוסק געווען אין תפלה ומצות, אָבער איצטער אַז ער גייט אַרויס אין וועלט, דארף ער דאָס אַלץ אָפּלייגן און אָפּגעבן זיך אויף אויסלערנען און נאָכצוטאָן די מנהגי המדינה, נאָכלויפן די איינוואוינער פון דער מדינה א. אַ. וו. – אויף דעם זאָגט מען אים: ניין. אויף וואָס דאַרף ער זיך אַוועקגעבן – אויף דעם "ויפגע במקום".

אדרבה, ערשט איצטער דאַרף ער זיך נעמען צום ויפגע במקום, נאָך מערער ווי פריער. וואָרום זיין גאַנצע פריערדיקע עבודה, וואָס ער האָט זיך עוסק געווען אין תורה, מצוות און תפלה, איז ניט גענוג פאַר זיין איצטיקן מצב, וואָס ער גייט אַרויס אין וועלט – אין נסיונות וועלכע זיינען ניט בערך גרעסער פון די פריערדיקע, און ער דאַרף בעטן דעם אויבערשטן, ער זאָל זיין אַן עומד בנסיון.

ד. בשעת יעקב איז געווען אויפן וועג קיין חרן, דערציילט אונז ווייטער די תורה: ויקח מאבני המקום וישם מראשותיו, טייטשט רש"י: עשאן כמין מרזב סביב לראשו שירא מפּני חיות רעות. יעקב האָט געוואוסט וואוהין ער גייט, און אַז אַפילו אויפן וועג – נאָך ניט דערגייענדיק צו חרן – געפינען זיך חיות רעות. דערפאַר האָט ער גענומען שטיינער און אַרומגערינגלט די קאָפּ, כדי צו פאַרהיטן זיך פון די חיות רעות.

אין פלוג איז ניט פאַרשטאַנדיק וואָס יעקב האָט אַרומגערינגלט מיט די שטיינער נאָר די קאָפּ אַליין, און ניט אויך די איבעריקע אברים? ממה נפשך, האָט ער געהאַט בטחון, און פאַרלאָזן זיך אויף דעם אויבערשטן, האָט ער אויך די קאָפּ ניט געדארפט אַרומרינגלען? און אויב ער האָט ניט געוואלט אָנקומען צו ענינים פון למעלה מהטבע, האָט ער דאָך געדאַרפט פאַרהיטן אויך דעם גוף מיט די פיס?

וועט מען עס פאַרשטיין לויט דעם וואס שטייט יגיע כפיך כי תאכל אשריך וטוב לך. איז דער דיוק אין דעם יגיע כפיך (די האָרעוואַניע פון דיינע הענט) דוקא. התעסקות (באַשעפטיקונג) אין פרנסה קען זיין אויף צוויי אופנים: א) יגיע כפיך. די קאָפּ איז פריי און ליגט אין תורה ועבודה, און ער האָרעוועט אין פרנסה נאָר מיט די הענט. ב) יגיע ראשך. ער איז איבערגעגעבן צו פרנסה אויך מיטן קאָפּ.

און דאָס מיינט – יגיע כפיך כי תאכל (אָבער די קאָפּ ליגט אין תורה ועבודה) – איז אשריך וטוב לך, ניט נאָר אין רוחניות נאָר אויך אין גשמיות, וויילע די פילערליי התחכמות (קליגען זיך) און תחבולות העלפן גאָר ניט, ווי עס שטייט ולא לחכמים לחם, ואדרבה, זיי מאַכן נאָך קאַליע. ווי עס ווערט דערקלערט אין פילע ערטער.

בשעת יעקב איז געגאַנגען קיין חרן, האָט ער גוט געוואוסט וואוהין ער גייט, ער האָט געוואוסט אַז ער וועט דאַרפן אַרבעטן ביי לבן הארמי, ער האָט אויך געוואוסט אַז אַפילו אויפן וועג זיינען שוין פאַראַן חיות רעות וכו'. דערפאַר האָט ער גענומען שטיינער און אַרומגערינגלט די קאָפּ, אַז צום קאָפּ זאָל קיינער ניט צוטרעטן. די קאָפּ זאָל זיין באַשיצט, און אין טרדות הדרך אָדער די אַרבעט ביי לבן'ען – ד. ה. די הכנות לפרנסה און פרנסה – וועט ער האָרעווען נאר מיט די הענט.

און דאָס איז אויך די הוראה צו יעדן איינעם, אַז ער דאַרף זען, אַז די קאָפּ זאָל זיין באַשיצט, און אַז די קאָפּ וועט זיין ווי עס דארף זיין, וועלן שוין במילא אויך די הענט מיט די פיס זיין ווי עס דאַרף צו זיין. עסק הפרנסה וועט זיין על פי שלחן ערוך, די הענט וועלן זיין באופן אַז נאָר שמאל איז דוחה. אָבער ימין איז מקרבת, און די רגלים וועלן זיין רצות לדבר מצוה.

ה. מיט וואָס האָט זיך יעקב אַרומגערינגלט און אָפּגעצוימט פון וועלט אַז די וועלט זאָל אויף אים ניט פועל'ן, – מיט אבנים דוקא. ניט מיט קיין שכל, ניט מיט קיין הרגש, נאר מיט אבנים – סוג הדומם, וואָס האָט אין זיך ניט קיין חיות, און אַפילו ניט קיין נפש הצומחת. מיט דעם האָט זיך יעקב פאַרבונדן.

די הוראה פון דעם איז:

אַז מ'גייט אַרויס אין וועלט, און מ'וויל אַז זי זאָל ניט פועל'ן, דאַרף מען זיך צוערשט פאַרבינדן מיט קבלת עול מלכות שמים שלימה, אבנים. שכל און הרגש זיינען ווייניק צו דעם. נאָר ער דאַרף זיך פילן ווי אַן אבן דומם, אם לא שויתי ודוממתי, ונפשי כעפר לכל תהי'.

אַ דומם קען זיך ניט רירן אַליין פון אָרט, ביז וואַנען אימיצער וועט אים נעמען און איבערטראָגן פון איין אָרט צום צווייטן, אַזוי דאַרף ער זיך פילן ווי אַ דומם – אַן עבד פשוט – וואָס דער אויבערשטער טראָגט אים פון איין אָרט צום צווייטן און ער דאַרף זיך לאָזן טראָגן, כדי אויסצופירן די כוונה און די שליחות וואָס דער אויבערשטער האָט אויף אים אַרויפגעלייגט.

ו. דער שכר פון דעם איז, ווי ביים ענדע פון פּרשה – והאבן הזאת אשר שמתי מצבה יהי' בית אלקים. ניט זילבער און ניט גאָלד, נאָר פשוט'ע שטיינער, נאָך מערער, ניט קיין שטיינער פון שטאָט, פון אַ באַזעצטער הויז, נאָר שטיינער וואָס יעקב האָט זיי געפונען אין מיטן וועג, זיינען געוואָרן אַ בית אלקים. דורך זיך אַרומגערינגלט מיט שטיינער, און דורך דעם וואָס ער האָט זיך פאַרבונדן צום אויבערשטן מיט אַ נדר – וואָס דער ענין פון נדר איז: אַז כאָטש מצד זיין ווילן, פאַרשטאַנד און געפיל, וואָלט ער דאָס ניט געטאָן, אָבער דער נדר צווינגט אים – איז דורך דעם איז ער צוגעקומען צום תכלית העלי', אַז אויך די געוויינלעכסטע זאַכן וואָס ביי אים, זיינען געוואָרן אַ בית אלקים.

און דאָס איז אויך אַן הוראה און אַ מוסר השכל פאַר אַלעמען, ובפרט צו די וואָס גייען בויען אַ בית בישראל, חתן וכלה, אַז ניט נאָר דער סידור און דער חומש וואָס געפינט זיך אין שטוב איז הייליק, נאָר אויך – להבדיל – דער גאָפּל און די לעפל פון שטוב דאַרפן זיין הייליק. דורך וואָס? דורך דעם וואָס די התחלה איז – ויפגע במקום, ביז אַז ניט נאָר וואָכעדיקערהייט און אין דאוונען, נאָר אויך אפילו אין שלאָף איז: וזה – דאָרט וואו ער איז – שער השמים, דעמאָלט ווערט דער בית און אַלץ וואָס געפינט זיך אין אים – בית אלקים.

(משיחת ש"פ ויצא, תשי"א)

ז. אין היינטיקער סדרה ווערט דערציילט, ווי אזוי אן איין און אייגציקער איד איז געגאנגען אין א פרעמד לאנד. קומענדיק אהין האט ער גארניט געהאט מוט זיך. ער האט געמיינט אז ער וועט האבן א פארמעגן, צום סוף האט ער אבער געזען, אז ער האט גארניט, כי במקלי עברתי את הירדן. ניט קוקנדיק אויף דעם, איז ער געגאנגען מיט א לייכטער הארץ און מיט מוט^[*10] ווארום ער האט געהאט בטחון אין דעם אויבערשטן.

קומענדיק אין חרן, האט ער געזען, אז ער האט דארט ניט אויף וועמען צו פארלאזן זיך, אויך ניט אויף קרובים. אפילו זיין פעטער, לבן, האט אים אויסגענארט. ער האט אבער ניט פארלארן ח"ו זיין בטחון אין דעם אויבערשטן.

און דערפאר, איז טראץ דעם וואס עס האט גענומען פיל יארן, מיט גרויס הארעוואניע – ביום אכלני חרב וקרח בלילה, בייטאג האט געברענט די היץ און ביינאכט דער פראסט – פונדעסטוועגן, ארבעטנדיק מיט בטחון, איז דער סוף געווען, אז ער האט מיט זיך מיטגענומען א סך אייגנם, א גרוים רייכטום און דער עיקר – עס איז געווען "מטתו שלימה"; אלע זיינע קינדער זיינען געווען ווי עס דארף צו זיין – גאנץ, בשלימות.

אברהם האט געהאט א גוטן זון, יצחק; ער האט אבער געהאט באך א זין, ישמעאל. יצחק האט געהאט א גוטן זון יעקב; ער האט אבער אויך געהאט א זון, עשו. הגם זיי ביידע – אברהם און יצחק – האבן געהאדעוועט זייערע קינדער אין ארץ ישראל און ניט אין גלות, פונדעסטוועגן האט געקענט פאסירן, אז עס זיינען געווען קינדער ווי ישמעאל און עשו – דאקעגן יעקב, וואס ער מיט זיינע קינדער זיינען געווען אין גלות, ניט געהאט אויף וועמען צו פארלאזן זיך, ווי ער האט גע'טענה'ט: מאין יבוא עזרי יאמר נא ישראל, ישראל סבא, דער אלטער ישראל – יעקב.

ער האט שווער געארבעט און, איינצייטיק דערמיט, געדארפט באווארענען, אז די קינדער, זין און טעכטער – צוועלף קינדער צווישן א גאנצן פרעמדן פאלק – זאלן ניט איבערנעמען די הנהגות (לעבנס־פי־רונגען) פון חרן. זיי זאלן, אדרבה, אנזאפן זיך מיט דער תורה, וואס ער, דער הונדערט־יאריקער און נאך עלטערער טאטע האט איבערגענומען פון זיינע עלטערן און אור־עלטערן שם ועבר, און געבראכט אין דעם נייעם לאנד פון יענער זייט ירדן – יעקב האט עס אלץ דורכגעזעצט. און דורכדעם דוקא אויסגעפירט: ויפרוץ האיש מאד מאד, ער איז געווארן א גרויסער גביר פשוט אין גשמיות, און דאס איז געווען אמת מוצלח'דיקע און גליקלעכע עשירות, ווארום ער האט געהאט די נאך גרעסערע עשירות – היתה מטתו שלימה, ער האט ארויסגענומען פון גלות אלע זיינע זין און טעכטער שלימים.

ח. דער נמשל און די אפשפיגלונג פון דעם אלעם פאר אונז אין דער איצטיקער צייט – איז קלאר.

און בנוגע צום אלגעמיינעם מצב פון אידן, און צום ענין החינוך בפרט:

מיר זעען אז אלע הבטחות כו' זיינען גארנישט. עזרי מעם ה'. אנו אין לנו להשען אלא על אבינו שבשמים, מיר קענען זיך פארלאזן מער ניט ווי אויף דעם אויבערשטן אליין, וואס אונזער פארבונד מיט אים איז נאר דורך תורה ומצוות.

אז מען וועט דערציען קינדער אין דער תורה־וועג פון ישראל סבא: עם לבדד ישכון – א חדר פאר זיך, א ישיבה פאר זיך, – ברוח תורת ה', וואס מיר האבן באקומען פון אונזערע עלטערן און אור־עלטערן, תורה ביראת שמים, אן פשרות, דאן וועט זיין מטתו שלימה, אז בנערינו ובזקנינו נלך, בבנינו ובבנותינו. אז משיח וועט קומען, וועלן מיר מיט בארעכטיקטן שטאלץ קענען זאגן: אט זיינען אונזערע סאלדאטן, – אונזער ארמיי "מייד אין אמעריקא", – געבארן און געהאדעוועט אין אמעריקע, אבער – גאנצע אידן, שלימים – גרייט צו גאולה.

ויהי רצון, אז מיר אלע זאלן גיין אנטקעגן משיח צדקנו במהרה בימינו, אמן.

(משיחת ז' כסלו, תשי"ב)

ט. די ערשטע נישואין (חתונה) וואס ווערט באשריבן אין תורה איז די נישואין פון יצחק'ן. אבער וועגן יצחק'ס חתונה ווערט באשריבן מער ניט ווי די הכנות צו דער חתונה, די ערשטע נישואין וואס די תורה באשרייבט בפרטיות דעם סדר פון דער חתונה אליין, איז די נישואין פון יעקב'ן – בחיר האבות. און מען לערנט אפ פון דעם כמה דינים ווי עס דארף זיין דער סדר פון א אידישער חתונה.

פון דעם פסוק מלא שבוע זאת גו' (וואס שטייט ביי יעקב'ס חתונה), לערנט מען אפ צוויי דינים: א) דעם דין פון שבעת ימי המשתה. ב) אין מערבין שמחה בשמחה, ד. ה. אז די שמחת החתונה דארף מען ניט מאכן אין דער צייט פון אן אנדער שמחה.

פרעגט מען אויף דעם: אין פלוג איז דאך דאס קעגן דעם כלל אז אין למדין מקודם מתן תורה (מען לערנט ניט אפ פון די ענינים וועלכע האבן פאסירט פאר מתן תורה)?

נאך מער: אין די צוויי לימודים גופא איז דער דין פון שבעת ימי המשתה נאר א דרבנן – אויף דעם ערשטן טאג איז דא א סברא אז ס'איז דאורייתא אבער די איבעריקע טעג זיינען זיכער דרבנן – ווייל ס'איז ניט קיץ דרשה גמורה, און דער טעם אויף דעם קען מען זאגן ווייל אין למדין מקודם מתן תורה, היינט ווי אזוי לערנט מען אפ פון דעם זעלבן פסוק די הלכה פון אין מערבין שמחה בשמחה, וואס – לדעת התוספות – איז עס א דרשה גמורה און דאורייתא?

י. דער תירוץ אויף דעם איז, אז דער כלל אין למדין מקודם מתן תורה איז אין ענינים פון' הלכות דוקא. ווייל ניתנה תורה ונתחדשה הלכה. אבער ענינים פון גילוי תכונות נפש האדם (ענינים וועלכע ווייזן אן אויף די כאראקטער־שטריכן פון מענטשן), קען מען אפלערנען אויך פון פאר מתן תורה, ווייל אין דעם איז ניטא קיין חילוק פון פאר מ"ת ביז נאך מ"ת.

במילא איז פארשטאנדיק דער חילוק פון די צוויי דערמאנטע דינים: וועגן שבעת ימי המשתה – דארף מען אפלערנען א הלכה, מה שאין כן בענין אין מערבין שמחה בשמחה, איז פון פאר מתן תורה לערנט מען אפ נאר דאס וואס ס'איז נוגע צו תכונות הנפש, און דעם דין פון אין מערבין שמחה בשמחה, ווייס מען שוין במילא, ווי עס וועט שפעטער דערקלערט ווערן.

יא. אין תכונות הנפש קענען זיין צוויי סברות: א) בשעת א מענטש איז אין א געוויסער תנועה־שטימונג, אזוי ווי די תנועה פון שמחה, איז הגם די שמחה איז פון א באשטימטן ענין, פונדעסטוועגן העלפט דאס אויך צו דער שמחה פון אן אנדער ענין, ווייל ס'איז דאך די זעלבע תנועה. ב) בשעת א מענטש שטייט אין א תנועה פון שמחה מצד וועלכע ס'איז סיבה, איז ניט נאר וואס די שמחה העלפט ניט צו אן אנדער שמחה, נאר אדרבה, עס שטערט נאך. הגם אז ביידע מסובבים (רעזולטאטן) זיינען פון דער זעלבער תנועה, וויבאלד אבער די סיבות זיינען פארשידענע, און במילא – מבלבל איינע די צווייטע, מוז דאס אזוי ארויסקומען אויך אין די מסובבים – אין דער שמחה.

און דאס לערנט מען אפ פון דעם פסוק מלא שבוע זאת, אזוי ווי די צווייטע סברא. און ממילא ווייס מען דעם דין פון אין מערבין שמחה בשמחה.

שמחת חתן וכלה דארף זיין, אזוי ווי יעדער שמחה של מצוה, אזא שמחה און אין אזא אופן אז מען זאל דארטן זיין אינגאנצן. ווייל מצוה איז קיום רצונו יתברך, און דער מענטש דארף עס טאן מיט זיין אייגענעם רצון, עשה רצונו כרצונך, וואס דעמאלט איז דער מענטש דארטן, ווי דער מאמר הבעל־שם־טוב: במקום שרצונו של אדם שם הוא עצמו (דארט וואו עס איז דעם מענטשנס רצון, דארט איז ער מיט זיין גאנצן עצם), במילא דארף זיין די שמחה פון דעם גאנצן נפש. וויבאלד מען ווייס אז שמחת חתן וכלה דארף זיין א שמחה וואס אין דעם זאל שטיין דער גאנצער נפש, לערנט מען אפ פון פאר מתן תורה, אז אין תכונות הנפש איז איין שמחה מבלבל די צווייטע, ווייס מען בדרך ממילא, אז אין מערבין שמחה בשמחה פון א צווייטער מצוה, ווייל עס איז מבלבל צו דער שמחה פון דער מצוה.

יב. די דערקלערונג פון דעם אין רוחניות:

די אבות פאר מתן תורה האבן דערלאנגט מיט דעם כוח פון זייער עבודה ביז שורש הנבראים, וואס דאס איז די העכסטע שלימות צו וועלכער נבראים קענען צוקומען מצד עצמם. אבער זייער גאנצע עבודה איז געווען ברוחניות, מצד דער גזירה פון בני רומי לא ירדו לסוריא ובני סוריא לא יעלו לרומי, ווי עס שטייט אין מדרש רבה. אבער בשעת מתן תורה איז נתבטל געווארן די גזירה, און ווי דער אויבערשטער זאגט ואני המתחיל – וירד הוי' על הר סיני ואל משה אמר עלה אל ה', איז איצטער – נאך מתן תורה – קען מען אויך דורך א דבר גשמי דערלאנגען און פאראיינציקן זיך מיט עצמות ומהות אין סוף ברוך הוא, כביכול. ווארום דאס איז בכחו יתברך – ואני המתחיל.

און דאס מיינט, אין למדים מקודם מ"ת, ווייל ניתנה תורה ונתחדשה הלכה – פאר מ"ת זיינען געווען פארשידענע עצות און דרכים ווי אזוי צו דערלאנגען למעלה און ביז וואנען צו דערלאנגען. אבער נאך מתן תורה – ניתנה תורה ונתחדשה הלכה, עס זיינען געווארן נייע אופנים ודרכים, ווי אזוי צו איבערשטעלן זיך בשעתא חדא (אין איין וויילע), און אויך דורך א דבר גשמי – מעומק תחת אין עומק רום (פון זייער טיף צו זייער הויך).

פונדעסטוועגן איז דאס וואס ס'איז נוגע צו תכונות הנפש לערנט מען יא אפ פון פאר מתן תורה, ווייל דורך קיום פון תורה ומצוות דארף מען מברר זיין און מתקן זיין די ענינים וואס זיינען געווען פאר מתן תורה, תיקון פון ענין שבירת הכלים, חטא עץ הדעת און די איבעריקע חטאים, ווארום נאכן חטא העגל איז דאך חזרה זוהמתן פון נחש הקדמוני. במילא זיינען נוגע תכונות הנפש פון פאר מתן תורה. וויבאלד אז מען דארף זיי מברר זיין, דארף מען וויסן מיט וועמען מען האט צו טאן. דאס איז אבער אלץ וואס איז בנוגע צו דעם מתברר, אבער בנוגע צו דעם מברר און די אופנים פון די בירורים, איז אין למדים מקודם מתן תורה, ווייל ניתנה תורה ונתחדשה הלכה.

יג. חודש כסלו איז דער חודש הגאולה און חודש פון ניסים. ובחודש הזה האבן רבותינו נשיאינו אונז מגלה געווען פנימיות התורה ביותר ובהרחבה ביותר וואס דאס גיט א חיות והתלהבות אויך אין גליא דתורה און אין קיום המצות. עס איז ניט גלייך דער לימוד פון גליא דתורה און דער חיות אין קיום המצות (וכתוצאה מזה – ההידור) איידער ער ווייס פנימיות התורה צו נאכדעם ווי ער ווייס פנימיות התורה. די ידיעה פון פנימיות התורה גיט אים א חיות און א שמחה אויך אין נגלה, און אין מעשה המצוות.

איז דאס – על דרך הנ"ל ובסגנון הנ"ל – אן ענין: פון נתגלה פנימיות התורה ונתחדשה הלכה – אופני הליכה בעבודת ה', דאס וואס איידער עס איז נתגלה געווארן פנימיות התורה האט מען ניט געקענט דערגרייכן, אדער – נאר יחידי סגולה, אדער מען האט געדארפט אנקומען צו א יגיעה עצומה בנתיבות ושבילים, איז איצטער נתגלה תורה ונתחדשה הליכה בדרך המלך, אז אלע אידן קענען צוקומען צו דעם אלעם דורך לימוד פנימיות התורה והליכה בהדרכותי', און אין דעם אויך דעם ענין השמחה.

וואס דאס איז געווען איינע פון די פאדערונגען פון דעם בעל שם טוב: עבדו את הוי' בשמחה: און נאך פריער, – ווי באוואוסט אז דער אריז"ל האט זוכה געווען צו רוח הקדש, דורך שמחה של מצוה.

און לויט דער דערקלערונג, אז דער טעם וואס תכונות הנפש לערנט מען אפ פון פאר מתן תורה, ווייל מען דארף אויפטאן אין ענינים פון פאר מתן תורה – איז דאך באוואוסט אז כמעט אלע גשמות פון אונזערע דורות זיינען ניט קיין נייע נשמות, נאר וואס זיינען אראפגעקומען אין גלגול אויף ממלא זיין ענינים פון פריער, און ביחוד בלימוד התורה, איז דאך אזוי אפגע'פסק'נט אין שלחן ערוך הלכות תלמוד תורה לרבינו הזקן אז מען קומט בגלגולים רבים ביז מ'איז משלים כל המצות ותורה הן אין פשט רמז דרוש, הן אין סוד – (כפי יכולת השגתו ושרש נפשו למעלה) – און נאר דורך דעם קען די נשמה צוקומען להתתקן ולהשתלם בצרור החיים את ה' במקורה אשר חוצבה משם.

(משיחת ב' כסלו, תשי"ד)

הערות שוליים